[23] De combinatie kaas en olijfolie

Het lijkt zo heerlijk kneuterig Nederlands: kaas op je boterham. De laatste decennia zijn wij echter wat avontuurlijker geworden en serveren af en toe kaasblokjes (soms zelfs met een zilveruitje on top) bij een gezellige samenkomst van familie of vrienden.
Maar op onze vakanties elders in Europa blijkt al snel dat er nog veel meer mogelijk is met kaas. Kaas is zo verschrikkelijk veelzijdig. De smaken variëren van heel mild tot pittig, Van milde romige brie tot scherpe blauwschimmelkazen en roodschimmelkazen. En wat te denken van de zilte smaak van de Griekse fèta, een geitenkaas.

Maar wat de meesten niet weten is dat kaas en extra vierge olijfolie een match made in heaven is. Olijfolie verzacht of versterkt namelijk de smaak, afhankelijk van de kaassoort.

Belegen kaas en olijfolie
Extra vierge olijfolie en belegen kaas versterken elkaar. En een heerlijke ietwat bittere smaak is het resultaat. Op geroosterd brood is het een absolute aanrader, zeker als je dat brood eerst even insmeert met een teentje knoflook.

Blauwschimmelkaas en olijfolie
Ook de combi van gorgonzola, een blauwschimmelkaas, met olijfolie is een beproefde combinatie. In Italië is de salade met peer, noten en gorgonzola (Insalata con pere, noci e gorgonzola) een gerecht dat terecht een wereldwijde faam heeft gekregen. Een andere heerlijke variant is een blauwekaasdip.

Een voorbeeld met blauwschimmelkaas
Ingrediënten:
- 200 gram Griekse yoghurt
- 100 gram gorgonzola (of een andere blauwschimmelkaas, zoals Rocquefort), verbrokkeld
- Twee eetlepels citroensap
- Vier eetlepels extra vergine olijfolie
- Twee teentjes knoflook (fijngehakt)
- Eén theelepel mosterd
- Peper en zeezout naar smaak
- Ter garnering: bosui, bieslook of dille (fijngesneden)
Bereiding:
- Doe de yoghurt, 90 gram blauwschimmelkaas, citroensap, extra vierge olijfolie, knoflook, mosterd, zeezout en peper in een keukenmachine en pulseer tot alles goed gemengd is.
- Doe de dip in een schaal en garneer met de overgebleven blauwschimmelkaas en kruiden.
- Serveer met je favoriete frietjes of groenten.


Fèta en olijfolie
En dan de fèta, die beroemde Griekse geitenkaas. Daarmee kun je iedereen verrassen. Probeer eens creatief te doen en verras je visite eens in olijfolie en kruiden gemarineerde feta.

Uiteraard kun je met extra vierge olijfolie heel veel verschilllende sausjes, dressings en dips maken om de smaak van je kaas te accentueren.
Een voorbeeld met fèta:
- Snij de fèta in kleine blokjes en doe deze in een kommetje.
- Doe er twee theelepels kruiden (oregano, tijm, munt of dille) overheen en begiet het daarna met flink wat olijfolie.
- Serveer met bruchetta of stukjes geroosterd brood.

Zo verras je je visite echt!

Koop je Albanese Aljeta extra vierge olijfolie hier.

[22] Een excursie naar Zuid-Albanië

Mijn vrouw en ik namen in de zomer van 2024 deel aan een excursie naar Zuid-Albanië. We kwamen aan in de havenstad Sarandë, waarvan onze tourguide gids trots meldde dat sommigen deze plaats vergeleken met Monte Carlo. Nu moet ik toegeven dat er van grote afstand inderdaad enige gelijkenis bestaat: de meeste gebouwen zijn wit. Dichterbij gekomen zie je echter dat Sarandë een verzameling van troosteloze appartementencomplexen en hotels is geworden en nauwelijks berekend is op het moderne verkeersaanbod.
[Monte Carlo Sarandë]

Het is geen wonder: Sarandë is in korte tijd gegroeid van 2,000 naar 20,000 inwoners. Sinds de val van het communisme, zo meldde onze gids trots. Dit bleek een cruciaal moment in de moderne Albanese geschiedenis: de val van het communisme in 1990 werd voortdurend benoemd als ijkpunt.

We vertrokken naar Butrint, een adembenemend archeologisch complex dat wonderwel de tand des tijds heeft doorstaan. Begonnen als een Oudgriekse polis (stad) met de naam Bouthrōtón (Βουθρωτόν) werd er een uitgebreid tempelcomplex gebouwd, dat grotendeels bewaard is gebleven. De latere Romeinen bouwden er hun eigen tempels, villa's, een amfitheater en een aquaduct. Grotendeels bewaard gebleven. Ook de restanten van een vroegchristelijk kerkje zijn er nog te bewonderen. Er volgde nog even een korte bezetting door de Venetianen, maar uiteindelijk werd de stad verlaten doordat er na een zware aardbeving in het gebied moerassen ontstonden. Moerassen betekenden destijds immers vervelende uitbraken van malaria.
Onze Albanese gids loodste ons trots door het uitgebreide complex. Toen ik luchtig opmerkte dat Grieken en Romeinen het complex hadden opgebouwd en we dus nog geen Albanese bouwkunst hadden kunnen bewonderen, keek ze wat treurig.

Vervolgens verplaatsten we ons naar het nabij Sarandë gelegen kasteel Lekuresi (Kalaja e Lëkurësit), gebouwd door de Ottomanen en door een 'restauratie' totaal verprutst. Buiten het kasteel staat een oud Italiaans stuk luchtdoelgeschut, een overblijfsel van de Tweede Wereldoorlog.
Is er dan helemaal niets wat de Albanezen zelf hebben gepresteerd, zo zal de aandachtige lezer zich afvragen. De hele regio staat immers boordevol olijfbomen die de perfecte olijfolie produceren. Hoewel al vanaf de oudheid olijfolie in het land werd geproduceerd is de reden van die overdaad aan olijfbomen een externe factor geweest. De reden was de verwoesting van Corfu in 1537 door de troepen van de Ottomaanse sultan Süleyman I (1494-1566), waarbij ook vrijwel alle olijfgaarden werden vernietigd. De olijfolie werd destijds voornamelijk geëxporteerd naar Venetië en dat was dus een gevoelig verlies. Venetianen besloten daarom dat in alle Venetiaanse bezittingen, waaronder Albanië, meer olijfbomen moesten worden aangeplant. De inwoners kregen er zelfs voor betaald.

Koop je Albanese Aljeta extra vierge olijfolie hier.

[21] Ultrabewerkt voedsel vs. Mediterraan dieet

Volgens een recente studie, uitgebracht door de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO), is ultrabewerkt voedsel (UPF) jaarlijks verantwoordelijk voor ongeveer 391,000 sterfgevallen in Europa[1]. Dat is bijna 700 sterfgevallen per dag.
Ultrabewerkt voedsel ofwel Ultra-Processed Food (UPF)
Er bestaat geen formele definitie van ultrabewerkt voedsel. Een veelgebruikte classificatie definieert ultrabewerkte voedingsmiddelen als "voedsel dat doorgaans meer dan één ingrediënt bevat dat je nooit of zelden in een keuken tegenkomt. Ze bevatten ook vaak veel additieven en ingrediënten die normaal gesproken niet worden gebruikt bij het koken thuis, zoals conserveermiddelen, emulgatoren, zoetstoffen en kunstmatige kleur- en smaakstoffen. Deze voedingsmiddelen zijn over het algemeen lang houdbaar. Er is een een verwaarloosbaar gebruik van rauwe of natuurlijke voedingsmiddelen bij de bereiding”.

In het algemeen bevat ultrabewerkt voedsel veel teveel verzadigde vetten en transvetten, rood vlees, zout en suiker.

Het gevaar van ultrabewerkt voedsel
Uit het rapport van de WHO blijkt dat voedingspatronen met een hoog natriumgehalte (NaCl ofwel keukenzout) jaarlijks verantwoordelijk zijn voor 252,187 Europese sterfgevallen ofwel 2.27 procent van het totaal aantal sterfgevallen, gevolgd door voedingspatronen met veel bewerkt vlees (117,290 sterfgevallen, 1.07 procent), voedingspatronen met veel suikergezoete dranken (15,606 sterfgevallen, 0.14 procent) en voedingspatronen met veel transvetzuren (6,056 sterfgevallen, 0.05 procent).

"Consistent bewijs toont aan dat een hogere blootstelling aan ultrabewerkt voedsel geassocieerd is met een verhoogd risico op schadelijke gevolgen voor de gezondheid, waaronder kanker, ernstige hart- en longaandoeningen, psychische stoornissen en vroege sterfte”, aldus de wetenschappers.
Stap over op het Mediterrane dieet
Daar tegenover staat het befaamde Mediterrane dieet. Zelfs de Maag, Lever Darmstichting meent dat er behoorlijke gezondheidsvoordelen ontstaan als je overstapt op dat dieet: “Het Mediterrane dieet is afkomstig van – de naam zegt het al - landen rond de Middellandse Zee. Veel van deze gebieden maken deel uit van de zogenoemde ‘Blue Zones’: gebieden in de wereld waar mensen gemiddeld aanzienlijk langer en in betere gezondheid leven. In het mediterrane eetpatroon staan van oudsher meer pure ingrediënten, noten en veel gezonde vetten centraal. Het dieet leunt sterk op zeevruchten, verse producten, volkoren, noten en zaden, en bovenal veel groente en fruit. Tegelijkertijd komt bewerkt en rood vlees (vlees van rund, schaap, geit en varken) en sterk bewerkte voeding weinig in het eetpatroon voor.”

Overstappen op het gebruik van extra vierge olijfolie kan een belangrijke eerste stap zijn om je gezondheid op de lange termijn te verbeteren. Begin met olijfolie en dan volgt de rest van het Mediterrane dieet vanzelf, zo blijkt uit onze ervaringen.

Koop je Albanese Aljeta extra vierge olijfolie hier.

[1] WHO: Commercial Determinants of Noncommunicable Diseases in the WHO European Region – 2024.

[20] Olijfolietulband

De geur van een versgebakken tulband die zich door de keuken verspreidt. Misschien dat het je terug doet denken aan vroeger, omdat zelf bakken tegenwoordig wat minder wordt gedaan. Maar sommige recepten zijn zo eenvoudig dat de drempel om het zelf eens te proberen wel erg laag is. Wij van Aljeta tonen je hoe je binnen no time de heerlijkste tulband kunt tonen aan je gezin.
Normaal wordt een tulband gemaakt met boter, maar die boter kun je eenvoudig vervangen door veel gezondere extra vierge olijfolie.

Historie van de tulband
Voor de geschiedenis van de tulband moeten we afreizen naar Oostenrijk, waar een baksel bestaat met de naam Gugelhupf. Een 'Gugel' is een Middeleeuwse wollen kap die hoofd en schouders bedekte tegen de regen. De naam beschreef dus toen ook al een hoofddeksel. In Frankrijk vonden ze de Gugelhupf zo lekker dat ze het recept hebben overgenomen, al konden ze de naam niet zo goed uitspreken. Gugelhupf verbasterde tot kouglof. Ook de Gugelhupf werd gebakken in een ringvormige bakvorm.

Rond het jaar 1500 werd een Gugelhupf in Oostenrijk geserveerd bij feestelijke gelegenheden, zoals bruiloften of belangrijke christelijke feestdagen. De Gugelhupf werd dan versierd met bloemen, bladeren, kaarsen of seizoensfruit. De Gugelhupf werd uiteindelijk in Weense kookboeken gestandaardiseerd als een verfijnde, rijke cake, die op smaak werd gebracht met rozenwater en amandelen. Zo populair was Gugelhupf dat er vele regionale varianten zijn ontstaan.

De tulband in Nederland
In ons land kreeg de Gugelhupf de benaming 'tulband', omdat de bakvorm veel leek op de bekende Arabische hoofdbedekking. Maar wanneer de tulband in ons land arriveerde is een beetje een mysterie. Het oudst bekende recept stamt namelijk pas uit 1769.

Ingrediënten:
- Vier eieren
- 225 gram Griekse yoghurt
- 255 gram witte basterdsuiker
- 255 gram extra vierge olijfolie
- Eén theelepel vanille-extract
- Rasp van één citroen
- 345 gram bloem
- Drie theelepels bakpoeder
- Kwart theelepel Aljeta zeezout
- Poedersuiker (ter versiering)

Voorbereiding:
Verwarm de oven voor op 180 C.

Vet een tulband bakvorm goed in met olijfolie. Gebruik daarvoor bij voorkeur onze olijfoliesprayer. Vergeet de hoekjes niet extra goed in te oliën.

Bereiding:
Doe de eieren, de yoghurt, de basterdsuiker, de olijfolie, het vanille-extract, de citroenrasp in een kom en meng goed door met een spatel. Let op! Een mixer is niet nodig.

Voeg de bloem, het bakpoeder en het zout toe en meng goed met de spatel.

Doe het mengsel in de tulband bakvorm en bak deze af in 50 tot 60 minuten. Prik er eventueel met een satéprikker in om te controleren of hij gaar is, als de satéprikker droog uit de cake komt, is hij klaar.

Laat de tulband 5 minuten afkoelen en draai de tulband om op een rooster. Laat volledig afkoelen. Bestrooi voor het opdienen met poedersuiker.

Koop je Albanese Aljeta extra vierge olijfolie hier.

[19] Meloen & Olijfolie Cocktail

We hebben hier al eerder de historie en het recept van de Dirty Martini gepubliceerd, maar het is niet het enige recept waarbij olijven of olijfolie wordt toegepast. Waarom zouden mensen olijfolie in hun alcoholische mixdrank doen, zo kun je jezelf afvragen.
Het blijkt dat het toevoegen van extra vierge olijfolie de soms wat ongepolijste smaak van sterke drank weet te maskeren, terwijl het ook nog eens zorgt voor een heerlijke, ietwat onverwachte textuur.

De Meloen & Olijfolie Cocktail is een perfecte keus voor een zomers samenzijn van vrienden (en geliefden) of als spectaculaire verrassing bij een barbecue.

Ingrediënten (voor twee glazen):
- 6 delen honingmeloen, in blokjes
- 2 delen citroensap
- 3 delen vodka
- 1 deel Aljeta extra vierge olijfolie
- verse munt voor garnering

Bereiding:
- Doe de blokjes meloen, samen met het citroensap, de vodka en de extra vierge olijfolie in een blender tot er een gladde massa is ontstaan.
- Doe ijsblokjes in een glas (of glazen) en giet de vloeistof in de glazen.
- Garneer met een paar blaadjes verse munt.
- Tot slot: Doe nog ter decoratie een paar druppels olijfolie over de cocktail.

Bonus tip: Voor een extra verfrissende twist, vries enkele blokjes meloen in en gebruik deze als ijsblokjes in je cocktail. Dit houdt niet alleen je drankje koel, maar voegt ook een extra vleugje meloensmaak toe terwijl de blokjes smelten.

Koop je Albanese Aljeta extra vierge olijfolie hier.

[18] Ajvar: Een onbekend bijgerecht uit de Balkan

De landen in de Balkan hebben veel te lang onder een communistisch bewind geleden en daardoor zijn nationale keukens van de regio voor Nederlanders vaak nog onbekend gebied.

De meeste landen verwelkomen de Nederlandse toerist tegewoordig met open armen en zo langzamerhand worden ook enkele lokale gerechten steeds populairder. Zo hebben wij van Aljeta eerder al qofte en petulla onder jullie aandacht gebracht.
Ajvar, een bijgerecht uit de Balkan
Van ajvar wordt gemeld dat het een smaakmaker is, maar eigenlijk is het meer een bijgerecht of chutney die bestaat uit rode paprika's, aubergines en (soms) specerijen. Ajar is daardoor zowel pittig als kruidig van smaak. Ajvar stamt oorspronkelijk uit Macedonië, maar verspreidde zich pas na de Tweede Wereldoorog over de hele Balkan, waaronder Albanië. De herfst is de traditionele periode om dit gerecht in te maken, omdat juist dan alle ingrediënten rijp zijn. Door te conserveren heeft de bevolking de hele winter de beschikking over groenten, waarin de noodzakelijke vitamines zijn opgenomen.

De term ajvar is een overblijfsel van de Ottomaanse (Turkse) overheersing van het gebied. Het gerecht werd ooit havyar genoemd en dat betekende '(gezouten) kaviaar'. In ajvar zit uiteraard geen kaviaar, maar het is er een armeluis versie van.

Ajvar bij de bbq
Ajvar is een perfect smaakvol bijgerecht bij veel vleesgerechten. Het zal bewonderende blikken en nieuwsgierige vragen opleveren als je het bij de barbecue introduceert.

Ingrediënten:
- twee kilo rode paprika's, afgespoeld en drooggedept
- één aubergine, afgespoeld en drooggedept
- 60 milliliter Aljeta extra vierge olijfolie
- één theelepel bruine suiker
- Aljeta Zeezout en peper naar smaak

Bereiding:
- Verwarm de oven voor op 220°C
- Leg de paprika's en aubergine op twee grote bakplaten, bedekt met bakpapier en bak ze 40-45 minuten (halverwege omdraaien) of tot de schil blaren vertoont en licht verkoold is maar het vruchtvlees nog sappig is.
- Verwijder de paprika's en aubergine en plaats ze in een grote kom, dek af met huishoudfolie en laat 15 tot 20 minuten afkoelen tot kamertemperatuur. Hierdoor kunnen de paprika's en aubergines nog even stomen, waardoor de schil gemakkelijker gepeld kan worden.
- Schil de aubergine, schil de paprika en verwijder de zaadlijsten.
- Doe alles in een vergiet boven een kom en laat ze 5 tot 10 minuten uitlekken.
- Snijd vervolgens het vruchtvlees van de paprika en de aubergine fijn (of laat de keukenmachine het werk doen).
- Zet een middelgrote pan op middelhoog vuur en doe daarin de moes. Laat 10 minuten koken, onder voortdurend roeren met een houten lepel, om eventueel achtergebleven vocht te verwijderen.
- Voeg vervolgens 30 ml extra vierge olijfolie, de bruine suiker, 1 theelepel zout en een flinke hoeveelheid zwarte peper toe en laat 20 tot 30 minuten koken, onder voortdurend roeren. Het mengsel moet zachtjes borrelen, maar mag nooit aan de bodem van de pan blijven plakken en heeft dus constante aandacht nodig.
- Als het mengsel er droog begint uit te zien, voeg dan nog eens 15 ml olijfolie toe en ga verder met koken. Afhankelijk van hoe het mengsel de olie absorbeert, moet je mogelijk de laatste hoeveelheid olie toevoegen.
- Trek een lijn met met de zijkant van je houten lepel door de ajvar in de pan. Als je de bodem blijft zien en de ajvar langzaam terugzakt dan is de ajvar klaar.
- Proef de ajvar en voeg naar smaak meer zout toe.
- Laat de ajvar 10 minuten afkoelen en schep het in gesteriliseerde potten.
- Klop op een zachte ondergrond voorzichtig de luchtbellen uit de potten, draai het deksel stevig op de potten, zet de potten op de kop en laat afkoelen.
- Na afkoelen kunnen de potten weer omgedraaid worden en op een koele, donkere plaats worden bewaard.
- Vergeet niet de inmaakdatum ergens op de potten te vermelden.

Serveertips:
- Als dip: Serveer ajvar als dip bij verse groenten.
- Als spread: Gebruik het als spread op brood of toast.
- Als bijgerecht: Ajvar past goed bij gegrild vlees, vooral bij traditionele Balkanese gerechten zoals qofte.
- Als saus: Gebruik ajvar als saus voor pasta of als topping voor pizza. Het kan ook dienen als vervanging voor tomatensaus.

Koop je Albanese Aljeta extra vierge olijfolie hier.

[17] De valse wereld van extra vierge olijfolie

Extra vierge lijfolie is een natuurproduct dat met liefde wordt behandeld door iedereen in de keten. Je zou kunnen zeggen dat extra vierge van boom tot bord met veel zorg wordt omringd.
De kleur en smaak van de olijfolie zijn afhankelijk van de cultivar. Die kleur kan variëren van lichtgeel tot diepgroen, terwijl de smaak kan variëren van boterig tot grassig en je voelt zelfs een peperig gevoel achter in je keel.

Extra vierge olijfolie wordt verkregen door de eerste, koude persing van olijven zo kort mogelijk na de pluk. Door het plukken en het vervoer raken olijven altijd iets beschadigd en neemt de zuurgraad toe. Dus hoe lager de zuurgraad van olijfolie, hoe hoger de kwaliteit.

Europese normen voor de kwaliteit van olijfolie.
De Europese Commissie heeft enkele definities vastgesteld om de consument duidelijk te maken welke kwaliteit olijfolie hoort bij welke zuurgraad.
- Extra vierge olijfolie: 'Extra Maagdelijke' Olijfolie van de eerste persing. Olijfolie met een gehalte aan vrije vetzuren van niet meer dan 0.8 gram per 100 gram;
- Vierge Olijfolie: 'Maagdelijke' Olijfolie met een gehalte aan vrije vetzuren van niet meer dan 2.0 gram per 100 gram;
- Lampante Olijfolie: 'Lampolie'. Niet geschikt voor menselijke consumptie, maar werd (en wordt) gebruikt voor verlichting. Met deze benaming wordt iedere olijfolie aangeduid met een hogere zuurgraad dan 2.0%, inclusief Vierge olijfolie die is verontreinigd en niet meer aan de eisen voldoet.

Grote olijfolieproducenten leveren veel aan grote supermarktketens en die zetten altijd druk om de prijzen zo laag mogelijk te houden.

Onder druk wordt alles vloeibaar, zo luidt een gezegde en dat is ook hier het geval. Die producenten verrichten een tweede en soms zelfs derde persing op de olijvenpulp. Dan wordt gebruik gemaakt van verhitting en zelfs chemicaliën. Het resultaat is uiteraard een olijfolie die vrijwel ongeschikt is voor consumptie. Het is bijna lampante olijfolie.

Kwaliteit zakt onder prijsdruk supermarkten.
Maar die fabrikanten hebben een trucje verzonnen: ze mengen die troep, die ze olijfolie noemen, met net genoeg extra vierge olijfolie om die belangrijke grens van 0.8 gram vrije vetzuren per 100 gram te behalen. In de supermarkt ligt deze olie dus als extra vierge in de schappen voor een zeer aantrekkelijke prijs.

Bovendien staat het etiket vaak ook bol van de onwaarheden. Een steekproef van het Olijfolie Instituut bij de drie grootste Nederlandse supermarkten toonde aan dat 74% van de flessen olijfolie, gelabeld als extra vierge, niet voldoet aan de etikettering. In sommige gevallen was zo erg dat de olijfolie bestempeld zou moeten worden als lampolie (lampante) en niet meer geschikt is voor menselijke consumptie.

Die supermarktolie mist alles wat een goede olijfolie zo gezond maakt. Zelfs de heerlijke geur en smaak is verdwenen. Ruik eens aan zo'n fles en je ontdekt dat die extra vierge olijfolie vaak geurt naar nat karton of naar helemaal niets. Niets is overgebleven van die boterige tot grassige geur.
De perfecte extra vierge olijfolie van Aljeta.
De extra vierge olijfolie van Aljeta is alles wat de olijfolie uit de supermarkt niet is. Aljeta heeft wél die liefde voor het natuurproduct. Geen wonder dat een onafhankelijke producent als Aljeta het predicaat GOUD heeft verkregen van het toonaangevende Olijfolie Instituut.

Volgens dat Olijfolie Instituut is de extra vierge olijfolie van Aljeta van 'excellente kwaliteit als het gaat om smaak, complexiteit en harmonie'.

Goede extra vierge olijfolie kost bij inkoop (in bulk) al €7 tot €10 per liter en die prijs stijgt ieder jaar verder. Dan komen er nog de kosten van afvullen, etiketteren en vervoer bij.

Zo'n perfecte extra vierge olijfolie mag daarom best iets duurder zijn dan die 'olijfolie' uit de supermarkt.

Koop je Albanese Aljeta extra vierge olijfolie hier.

[16] Qofte: De Albanese Gehaktbal

Nog niet zo heel lang geleden stond de traditionele drie-eenheid van aardappelen, groente en vlees iedere dag bij veel Nederlandse gezinnen op tafel. Dat vlees bestond vaak uit een gehaktbal, gemaakt van gekruid half-om-half gehakt. De bescheiden gehaktbal was daarmee een vast onderdeel van onze nationale culinaire trots en troost.
Maar tijden veranderen en ook de gehaktbal veranderde mee. Tegenwoordig wordt de gehaktbal gekruid met allerlei exotische kruidenmengsels, waaronder Cajun, Oosters of zelfs Turks.

Qofte: Vergelijkbaar met de Nederlandse Gehaktbal.
Maar, zo horen wij u misschien denken, die Turkse variant kennen we nog van onze reizen naar de Middellandse Zee. Daar wordt een gehaktbal köfte genoemd. Het blijkt echter dat ieder Mediterraan land zijn eigen interpretatie heeft ontwikkeld van köfte.

Lees hier meer over de 'Reis van de Gehaktbal'.

Ook in Albanië is qofte, de nationale variant van köfte, een belangrijk onderdeel van de culinaire traditie. Daarmee is qofte te vergelijken met de Nederlandse gehaktbal (of bal gehakt).

Wat maakt de Albanese qofte zo speciaal?
Albanese qofte is niet alleen een gerecht: het is veel meer dan dat. Qofte brengt families en vrienden samen. Er worden verhalen uitgewisseld en men geniet samen van het bereiden. Het basisrecept van qofte is eenvoudig: Men neme gehakt, uien, knoflook en kruiden. Qofte smaakt heerlijk als hoofdgerecht of als hapje tussendoor.

Variaties van qofte.
In Albanië vind je qofte in verschillende varianten, elk met zijn eigen regionale draai en smaakprofiel. De drie meest bekende varianten zijn:
Qebapëve (Kosovo): Deze variant onderscheidt zich door het gebruik van bakingsoda en bruisend water, wat resulteert in een luchtigere textuur en uniek aroma. Deze versie hoort thuis in het noorden van Albanië en deze variant heeft wat Kosovaarse invloeden.
Karnacka (Korçë): Deze variant gebruikt geweekt oud brood als bindmiddel, waardoor de textuur wat sappiger en zachter wordt. De plaats Korçë ligt nabij de grens met Griekenland, waardoor de Griekse invloed herkenbaar is.
Traditonele Qofte: Deze variant gebruikt als bindmiddel paneermeel of geroosterd verkruimeld brood. Een aspect dat opvalt ten opzichte van de andere varianten is het gebruik van nogal wat knoflook.

Elke variant heeft ook weer zijn unieke receptuur, afhankelijk van de regio of zelfs de familie.

Verschil in Bereiding.
Hoewel qofte op talloze manieren kan worden bereid, is een favoriete methode onder Albanezen de geliefde qofte skarë ('gegrilde gehaktballetjes'). De barbecue geeft de qofte een heerlijke, ietwat rokerige geur en smaak. Maar of ze nu in de oven worden bereid, in de pan worden gebakken of perfect worden gegrild, elke bereidingswijze geeft een unieke twist aan dit heerlijke gerecht.

Albanese qofte op tafel.
De Albanese qofte (het woord is zowel enkelvoud als meervoud) is veelzijdig. Ze kunnen dienst doen als hoofdgerecht, als snack of als vulling tussen je boterhammen. Traditioneel worden ze geserveerd met xaxiq (de Albanese versie van tzatziki) en zelfgemaakte frietjes.
Kortom, Albanese qofte is niet zomaar een gerecht; het is een ervaring op zich. Dus nodig je vrienden en familie uit, steek de barbecue aan (of verwarm je oven alvast voor) en geniet samen van ons heerlijke recept.

Ingrediënten:
- 1000 gram runder- of kalfsgehakt
- twee eieren
- 4 à 5 teentjes knoflook, fijn gesneden
- één grote ui, fijn gesneden
- twee theelepels oregano of blaadjes verse oregano, van een takje gerist
- 150 gram paneermeel
- Aljeta Zeezout naar smaak (1 a 2 theelepels)
- peper naar smaak
- vier eetlepels Aljeta extra vierge olijfolie

Bereiding (in de oven):
- Doe het gehakt in een grote mengkom en voeg de rest van de ingrediënten toe.
- Kneed alles tot het goed gemengd is en het mengsel homogeen aanvoelt. Zorg ervoor dat het niet te nat of te droog is; pas eventueel de hoeveelheid paneermeel aan.
- Vorm kleine, worstvormige gehaktballen van het gehaktmengsel.
- Verwarm de oven voor op 180oC.
- Leg de gevormde qofte op een met bakpapier beklede bakplaat.
- Bak de qofte ongeveer 25 tot 30 minuten, of tot ze goudbruin en gaar zijn. Draai ze halverwege het bakproces om voor een gelijkmatige garing.

Bereiding (op de barbecue):
- Bereid de qofte, zoals hierboven is beschreven, maar prik ze op spiesjes
- Steek de BBQ aan en zorg dat je een deel met directe en indirecte hitte creëert.
- Gril de qofte gedurende tien minuten op de directe hitte rondom goudbruin. Draai regelmatig.
- Gril de worstvormige qofte altijd haaks op de spijlen. Dit zodat ze er niet doorheen vallen en om mooie grillijnen te krijgen op het vlees.
- Laat vervolgens de qofte nog 10 minuten indirect nagaren, al kunnen wij ons voorstellen dat je niet zoveel geduld kunt opbrengen.

Koop je Albanese Aljeta extra vierge olijfolie hier.

[15] Vakantie in Albanië

Al jarenlang is Albanië een geliefde vakantiebestemming voor ons, de eigenaren van Aljeta. Niet alleen biedt het ons de kans om onze familie te bezoeken, maar het land zelf heeft ook zoveel te bieden. Het is een betaalbaar alternatief voor de soms overvolle en te toeristische plekken elders.
Jaarlijks trekken miljoenen mensen naar het zuiden van Europa op zoek naar de zon en de warmte, vooral naar landen als Spanje, Italië en Griekenland. Griekenland trekt vooral mensen aan vanwege zijn eeuwenoude cultuur en heerlijke gerechten, gecombineerd met een aangenaam klimaat en gastvrije bevolking.

Maar de laatste jaren ontstaan er wat kleine barstjes in dat beeld van Griekenland. Er zijn soms te veel toeristen, er zijn op sommige plaatsen te veel hotels gebouwd en in die hotels wordt te vaak bloedeloos Italiaans gekookt. Bovendien stijgen de prijzen ieder jaar weer.

Het Alternatief: Albanië
Vraag je jezelf af of er een alternatief bestaat? Dat alternatief is er en het heet Albanië. Dit land heeft alles wat Griekenland, Italië of Spanje bieden, misschien zelfs meer. Of je nu op zoek bent naar een aangenaam klimaat, avontuur, stranden of cultuur, Albanië heeft het allemaal.

Avontuurlijke vakanties in Albanië
De woeste Albanese Alpen (Noord Albanië) bieden honderden kilometers aan wandelroutes, prachtige meren en gebergtes. Maar niet alleen in het noorden is het avontuur te vinden. Ga bijvoorbeeld raften in de 'Grand Canyon' van Albanië, de ‘Osumi Canyon’ in Zuid-Centraal Albanië. Dagelijks vertrekken er vanuit Berat tours om dit prachtige gebergte te verkennen.

Strandvakanties in Albanië
Albanië heeft prachtige stranden langs de Adriatische en Ionische zeeën. Vooral de stranden rond Himare, zoals Livadhi Beach en Borsh Beach, worden geprezen vanwege hun natuurlijke schoonheid. Met kristalhelder water en fijne kiezelstranden zijn deze plekken perfect voor een familievakantie. In de buurt van de kustplaats Vlorë kun je ook persoonlijk bekijken hoe het fantanstisch smakende Aljeta Zeezout wordt geoogst.

Cultuur snuiven in Albanië
De geschiedenis van Albanië is overal tastbaar aanwezig. Steden als Berat en Gjirokastër, beide UNESCO-werelderfgoed, zijn echte must-sees.
- Berat, ook wel bekend als 'De Stad van 1000 Ramen', wordt gedomineerd door de indrukwekkende Berat Castle en staat tegenwoordig bekend om zijn olijfolieproductie. Het grootste gedeelte van de in Albanië geproduceerde olijfolie komt uit deze regio.
- Gjirokastër, ook wel 'De Stad met 1000 Treden' genoemd, is een architectonisch wonder met eeuwenoude meesterwerken. Tot op de dag van vandaag kun je dit het vakmanschap aantreffen op de oude ‘bazaar’, bestaande uit talloze kleine winkeltjes vol met handgemaakte vloerkleden, houtsnijwerk en handgegraveerde stenen.
Culinair genieten
De Albanese keuken is zeker beïnvloed door de Griekse en Ottomaanse keukens, maar heeft ook zijn eigen unieke smaken. De Albanese keuken is daardoor een fantastische mix van lokale en exotische gerechten. Wat je absoluut niet mag missen in je culinaire rondreis is petulla, het traditionele ontbijt. Vervolgens lunchen met stukje byrek, een heerlijke pastei. Sluit je dag af met een smakelijk vleesgerecht in één van de talloze taverna’s. En dit alles voor een aangenaam lage prijs.

Of je nu een culturele of een culinaire rondreis door Albanië wilt maken of rustig op een strand wilt ontspannen... Alles is mogelijk in dat land van bijna onbeperkte mogelijkheden.

Zelfs 'The Travel Club', een grote onafhankelijke Nederlandse reisorganisatie, heeft Albanië sinds 2024 in zijn assortiment opgenomen.

Enkele kleinere reisorganisaties specialiseren zich in Albanië Reizen. Met hun jarenlange persoonlijke ervaringen weten zij moeiteloos de allermooiste plekjes van het land te vinden voor een perfecte vakantie. Wij adviseren Traveling Albania, die samenwerkt met de beste lokale operatoren en beste accommodaties weet te vinden.

Kom alvast in Albanese sferen met onze Aljeta extra vierge olijfolie. Koop je Aljeta Albanese extra vierge olijfolie hier.

[14] Petulla: De Albanese Oliebol

De petulla, een geliefde Albanese lekkernij, heeft diepe wortels in de traditionele Albanese keuken en het recept wordt in een familie van generatie op generatie doorgegeven. In Albanië wordt petulla in de meeste gevallen als ontbijt gegeten. Van het veelzijdige gerecht kan men zowel hartig als zoet genieten en wordt vaak geserveerd met honing, poedersuiker, zelfgemaakte jam of zelfs feta.
De petulla kan gezien worden als een Albanese variant van 'onze' oliebol.

Variaties
De recepten voor Albanese petullas hebben verschillende benaderingen voor het rijzen van het deeg. Sommige familierecepten gebruiken traditioneel (bier)gist (maja of maja birre), terwijl andere baking soda en yoghurt toevoegen om het deeg te laten rijzen. Veel geven de voorkeur aan recepten met eieren en yoghurt vanwege het hogere eiwitgehalte.

Sommige families houden van de zoete smaak van suiker of honing, terwijl anderen houden van de hartige smaak van feta. Zelfgemaakte kaneelsuiker wordt ook vaak over de petullas gestrooid voor een vleugje warmte en pit.

Honing heeft wat ons betreft de voorkeur omdat dit ook nog eens heel gezond is. Zie hier de voor gezondheidsvoordelen van honing.

Ingrediënten:
- Twee eieren
- Vier eetlepels Griekse yoghurt
- Drie eetlepels Aljeta extra vierge olijfolie
- Eén theelepel Aljeta zeezout
- 10 gram bakpoeder (baking soda)
- 600 gram bloem
- Zonnebloemolie om in te frituren

Bereiding:
- Klop twee eieren in een kom.
- Voeg vier eetlepels yoghurt, 3 eetlepels olijfolie, zout, 10 gram bakpoeder (baking soda), en 600 gram bloem toe. Meng goed totdat het deeg gevormd is, niet te stevig maar ook niet plakkerig in de handen.
- Zet het deeg een uurtje afgedekt op de verwarming. Door de combinatie van baking soda en yoghurt gaat het deeg rijzen.
- Rol het deeg uit op een met bloem bestoven oppervlak tot het ongeveer 0,5 tot 1 cm dik is.
- Gebruik een omgekeerd longdrinkglas of een uitsteekvorm om ronde schijfjes uit het deeg te snijden.
- Verhit zonnebloemolie in een koekenpan op middelhoog vuur.
- Doe de schijfjes in de hete olie en schep met een eetlepel hete olie over de bovenkant van de petulla. Je zult zien dat dit ervoor zorgt dat de petulla vervormen tot luchtige bolletjes.
- Bak de petulla aan beide kanten totdat ze goudbruin zijn.
- Serveer ze direct warm met je favoriete 'smaakversterker'.

Koop je Aljeta Albanese extra vierge olijfolie hier.

[13] Aljeta extra vierge olijfolie is nu 'GOUD'

Iedereen vraagt zich wel eens af of olijfolie, die als extra vierge verkocht wordt, ook echt die kwalificatie mag dragen. De Keuringsdienst van Waarde heeft de problemen in 2024 pijnlijk blootgelegd. Er is in de wereld zoveel oneerlijkheid en fraude dat extra vierge olijfolie een officieel keurmerk zou moeten hebben. Welnu, dat keurmerk is er.
Een steekproef van het Olijfolie Instituut bij de drie grootste Nederlandse supermarkten heeft geleerd dat 74% van de flessen olijfolie, gelabeld als extra vierge, niet voldoet aan de etikettering. In sommige gevallen was zo erg dat de olijfolie bestempeld zou moeten worden als lampolie (lampante) en niet meer geschikt is voor menselijke consumptie.

Het Olijfolie Instituut is een onafhankelijke organisatie die olijfolie beoordeelt en vervolgens daar een keurmerk voor afgeeft in de vorm van goud, zilver of brons.

Denk niet dat het proces eenvoudig is, want de olijfolie dient een aantal strenge testen te ondergaan. Als eerste wordt het onderworpen aan een voorselectie, waarbij de olie onderzocht wordt op fouten. Daarbij wordt gebruik gemaakt van een elektronische neus, de e-Nose. Deze spoort ‘fouten’ op als een verkeerd productieproces, onjuiste opslag, verouderde olie of toevoeging van andere substanties. Vervolgens worden echte neuzen in stelling gebracht. Het organoleptisch panel dat werkt volgens de door het International Olive Council (I.O.C.) vastgestelde richtlijnen. Het panel beoordeelt de olie volgens een 100-puntensysteem en geeft aan de hand van de uitkomsten een keurmerk af.

Aljeta extra vierge olijfolie heeft deze dubbele keuring met vlag en wimpel doorstaan en heeft nu een gouden keurmerk verdiend. Dat betekent dat onze olijfolie behoort tot de allerbeste extra vierge olijfolie die in Nederland te koop is.
Hoe goed is Aljeta extra vierge olijfolie volgens het keurmerk van het Olijfolie Instituut? Heel goed is het antwoord, want ze typeren 'goud' als een extra vierge olijfolie van 'excellente kwaliteit als het gaat om smaak, complexiteit en harmonie'.

Koop je Albanese Aljeta extra vierge olijfolie hier.

[12] Sinaasappeldressing met walnoot

Deze Mediterrane dressing met sinaasappelsap en walnoten is ook weer supergezond. In veel recepten wordt in plaats van sinaasappelsap gebruik gemaakt van het wat zuurdere citroensap. Door gebruik te maken van sinaasappelsap wordt deze dressing ietwat zoeter van smaak.
De walnootdressing met sinaasappelsap is een perfecte smaakmaker over kipgerechten, salades en groenten. Ook kun je hem gebruiken als dip bij borrelplanken met kaassoorten als feta of gorgonzola.

Op internet circuleren nogal wat gelijksoortige recepten waar de ingrediënten tot moes gepureerd moeten worden, maar dat is een onjuiste manier om met de ingrediënten om te gaan. Het is namelijk helemaal niet nodig om een blender of foodprocessor te gebruiken, want de stukjes walnoot geven juist een extra dimensie aan deze dressing.

De gezondheidsvoordelen van de ingrediënten:
- Extra vierge olijfolie bevat veel enkelvoudig en meervoudig onverzadigde vetzuren, die een positieve invloed hebben op je hart en bloedvaten, terwijl een stofje in de extra vierge olijfolie, oleocanthal, zelfs een pijnstillende werking heeft;
- Honing: de antioxidanten in honing lijken een positief effect te hebben op het ontstaan van hart- en vaatziekten, terwijl andere onderzoeken aantonen dat honing mogelijk positieve effecten op depressieve gevoelens heeft[1];
- Sinaasappel bevat veel vitamine C dat de opname van ijzer stimuleert, terwijl de oplosbare vezels positief werken op de gezondheid van hart en bloedvaten door het 'slechte' LDL-cholesterolniveau te verlagen. Minder bekend is dat het regelmatig consumeren van citrusvruchten ook al een positief effect heeft op depressieve gevoelens[2];
- Walnoten zijn rijk aan meervoudige onverzadigde vetzuren. Een dieet, rijk aan walnoten, zou kwalen als de Ziekte van Parkinson, de Ziekte van Alzheimer en depressie mogelijk kunnen voorkomen[3].

Ingrediënten:
- sap van een sinaasappel.
- 35 gram geroosterde walnoten, ruw gehakt.
- een eetlepel honing.
- vier eetlepels extra vierge olijfolie.
- Aljeta Zeezout naar smaak.

Bereiding:
- Rooster de walnoten in een koekenpan (zonder olie) totdat ze goudbruin zijn en een heerlijke geur afgeven. Hak de walnoten naar eigen inzicht fijn.
- Meng alle ingrediënten met een vork of garde in een kom.
- Proef de dressing even, want door de walnoten kan de dressing wat flauw zijn. Door het toevoegen van een snufje zout wordt dat opgelost.
- Zet de dressing (eigenlijk is het een vinaigrette, omdat olie en citroensap van nature niet met elkaar willen mengen) een uurtje in de koelkast.
- Voor het opdienen de dressing nog even goed mengen met een vork of garde.

Koop je Albanese Aljeta extra vierge olijfolie hier.

[1] Ehigiator et al: Honey: A remedy for depression. An investigation by experimental validation and molecular docking studies in International Journal of Pharmacology and Pharmaceutical Sciences - 2021. Zie hier.
[2] Kakutanie et al: Impact of citrus fruit intake on the mental health of patients with chronic heart failure in Journal of Cardiology - 2022. Zie hier.
[3] Chauhan, Chauhan: Beneficial Effects of Walnuts on Cognition and Brain Health in Nutrients - 2020

[11] Sinaasappelijs met olijfolie

Op de vraag waar de meeste Europese sinaasappels vandaan komen zal menigeen Spanje noemen. Dat antwoord klopt, want in de regio rondom de Zuid-Spaanse stad Valencia staan, zo ver het oog reikt, ontelbare sinaasappelbomen (Citrus sinensis).
Albanië is een land waar de teelt van sinaasappels sterk groeiende is. Cijfers uit 2018 tonen aan dat het land in Europa op de zevende plaats stond qua oppervlakte aan sinaasappelboomgaarden en dat is best een knappe prestatie voor één van de kleinste landen van Europa. In slechts een jaar tijd groeide het areaal van het land echter met 50% en bereikte het 300 hectare. Verwacht wordt dat de productie sterk zal blijven toenemen als gevolg van het perfecte klimaat van Albanië en de nabijheid van Europese exportmarkten.

Groene sinaasappels
Een sinaasappel verkleurt tijdens rijping van groen naar oranje. Sinaasappels zijn eigenlijk wintervruchten en hebben koeler weer nodig om hun kenmerkende oranje kleur te krijgen. Als de sinaasappel aan de boom rijpt maakt deze het groene gepigment chlorofyl aan. Dat zorgt er voor dat de sinaasappel energie uit zonlicht absorbeert. Koude nachten zorgen ervoor dat de vrucht het chlorofyl verliest en een dieporanje kleur ontwikkelt, vergelijkbaar met bladeren aan een boom in de herfst. Als je een sinaasappel tegenkomt die groen getint is, betekent dit niet dat hij niet rijp is. Wanneer het weer in het late voorjaar en de vroege zomer weer opwarmt, heeft de citrus de neiging om opnieuw groen te worden om zichzelf tegen zonnebrand te beschermen.

Stel dat je op een zwoele zomerdag wat vrienden en vriendinnen op bezoek hebt en je wilt ze met een verfrissend tussendoortje verrassen. Dan hebben wij van Aljeta een suggestie: IJs van sinaasappel en olijfolie.

Het onderstaande recept stamt uit Valencia, waar het 's zomer verschroeiend heet kan worden. Wees niet bang dat het ijs naar koude olijfolie zal smaken. Het zorgt juist voor een subtiele romige smaakbeleving.

Ingrediënten
- 150 gram basterdsuiker
- 250 ml sinaasappelsap (sap van circa 7 sinaasappels)
- rasp van de schil van twee van de sinaasappels
- sap van een halve citroen
- 150 ml extra vierge Aljeta olijfolie

Bereiding
- Doe de suiker in een sauspan met 100 ml van het sinaasappelsap. Laat de suiker op een laag vuur langzaam smelten.
- Doe de oplossing in een kom en laat helemaal afkoelen.
- Mix (met een mixer of keukenmachine) de geraspte schil met de rest van het sap, citroensap en olijfolie door het afgekoelde mengsel.
- Giet het mengsel in een plastic bak en stop deze in de vriezer.
- Om vorming van ijskristallen te voorkomen meng je het na een uurtje goed door met een vork. Herhaal dit om het half uur. Bij de vierde keer gebruik je geen vork, maar een handmixer of staafmixer. Laat het ijs daarna nog minimaal één uur aanvriezen.
- Bewaar het ijs afgedekt tot gebruik in de vriezer bij een temperatuur van –18°C.
- Haal de ijs een kwartiertje voor gebruik uit de vriezer, zodat het eenvoudiger te scheppen is.

Op sociale media circulereert de laatste tijd een recept van roomijs met daarover een paar druppels extra vierge olijfolie gesprenkeld en afgemaakt met een paar vlokken Aljeta Zeezout, maar het hierboven beschreven recept bevat minder calorieën en is daarmee een perfecte keuze voor mensen die een gezonde levensstijl nastreven.

Koop je Albanese Aljeta extra vierge olijfolie hier.

[10] Olijfolie, honing en citroenelixer

Veel kennis over het gebruik van kruiden en specerijen werd van generatie op generatie doorgegeven. Tegenwoordig is veel van die kennis verloren gegaan. Slechts grootmoeders weten nog iets van deze traditionele geneeskunst en dat betekent dat deze kennis binnenkort helemaal verloren zal zijn.
Wij van Aljeta hebben een aantal oude recepten van grootmoeders uit Albanië meegekregen, maar zullen proberen die in een modern jasje te gieten.

In Albanië is men overtuigd van de voordelen van de combinatie van extra vierge olijfolie, honing en citroensap. Men maakt er een soort elixer van die zou helpen om je weerstand tegen ziekten te verbeteren, terwijl op de lange termijn je hart en bloedvaten beschermd worden. Ook lijkt het drankje een positieve invloed te hebben op je geestelijke gezondheid.

De gezondheidsvoordelen van de ingrediënten:
- Extra vierge olijfolie bevat veel enkelvoudig en meervoudig onverzadigde vetzuren, die een positieve invloed hebben op je hart en bloedvaten, terwijl een stofje in de extra vierge olijfolie, oleocanthal, zelfs een pijnstillende werking heeft;
- Honing: de antioxidanten in honing lijken een positief effect te hebben op het ontstaan van hart- en vaatziekten, terwijl andere onderzoeken aantonen dat honing mogelijk positieve effecten op depressieve gevoelens heeft[1];
- Citroen bevat veel vitamine C dat de opname van ijzer stimuleert, terwijl de oplosbare vezels positief werken op de gezondheid van hart en bloedvaten door het 'slechte' LDL-cholesterolniveau te verlagen. Minder bekend is dat het regelmatig consumeren van citrusvruchten ook al een positief effect heeft op depressieve gevoelens[2].

Ingrediënten:
- sap van één citroen
- twee eetlepels honing
- vier eetlepels Aljeta extra vierge olijfolie

Bereiding:
Pers de citroen uit en giet het sap in een flesje. Voeg de honing en olijfolie toe en schud het flesje tot de drie ingrediënten goed gemengd zijn. Sluit het flesje luchtdicht af en zet hem in de koelkast. Goed schudden voor ieder gebruik.

Het wordt aanbevolen om van dit huismiddel een maand lang iedere ochtend één eetlepel per dag op een lege maag in te nemen. Deze routine kan na zes maanden opnieuw worden herhaald.

Tegenwoordig wordt het drinken van een glas water met citroensap (of zelfs puur citroensap) op de nuchtere maag soms aanbevolen om je metabolisme op gang te brengen. Of dat echt werkt weten we niet, maar ons recept is zonder enige twijfel supergezond.

Overigens is dit mengsel ook een perfecte dressing voor iedere salade! Men noemt het dan een vinaigrette, omdat olijfolie en citroensap van nature niet met elkaar willen mengen.

Koop je Albanese Aljeta extra vierge olijfolie hier.

[1] Ehigiator et al: Honey: A remedy for depression. An investigation by experimental validation and molecular docking studies in International Journal of Pharmacology and Pharmaceutical Sciences - 2021. Zie hier.
[2] Kakutanie et al: Impact of citrus fruit intake on the mental health of patients with chronic heart failure in Journal of Cardiology - 2022. Zie hier.

[9] De Franse Paradox verklaard

De Franse Paradox is een schijnbaar tegenstrijdige observatie dat de Fransen relatief weinig last hebben van hart- en vaatziekten, terwijl ze een dieet hebben dat relatief rijk is aan verzadigde vetten. Dit is in duidelijke tegenspraak met de wijdverbreide overtuiging dat een hoge consumptie van dergelijke vetten een risicofactor is voor hart- en vaatziekten.
Wetenschappers hebben al lange tijd geprobeerd deze paradox te verklaren (of te ontkrachten), maar daarin is men nog niet overtuigend geslaagd.

Een verklaring voor de Franse Paradox?
Wat bijna iedereen echter vergeet, is dat Frankrijk het enige land is dat zowel in het Mediterrane gebied ligt als in Noordwest-Europa. Dat betekent dat men in Zuid-Frankrijk het gezonde Mediterrane dieet volgt (of kan volgen), terwijl men in Noord-Frankrijk een voedingspatroon volgt dat nogal op dat van Nederland en België lijkt.

Die constatering maakt veel duidelijk, want in Zuid-Frankrijk gebruikt men extra vierge olijfolie voor allerlei toepassingen, terwijl men daarvoor in Noord-Frankrijk boter of andere dierlijke vetten gebruikt. Diezelfde grenzen scheiden de wijndrinkers van de bierdrinkers.

Kunnen wij van Aljeta deze aanname bewijzen?

Welnu, er is intussen behoorlijk wat onderzoek gedaan naar het aantal gevallen van hart- en vaatziekten in verschillende Franse steden. Als je die onderzoeken samenvat dan ontstaat een duidelijk beeld[1].

Het Mediterrane dieet en gezonder oud worden
Het blijkt inderdaad dat, hoe noordelijker je komt, hoe meer mensen last hebben van hart- en vaatziekten. De Franse Paradox is dus eigenlijk eenvoudig te verklaren: het gaat om gemiddelden. Gemiddeld leeft men in het zuiden gezonder dan de mensen in het noorden[2].

Dat men in Zuid-Frankrijk gezonder is, is zonder enige twijfel het gevolg van het Mediterrane dieet en, jawel, ook het drinken van een glas wijn lijkt daarbij te helpen[3].

Uit het bovenstaande kaartje blijkt eveneens dat Albanië deel uitmaakt van het overgangsgebied van olijfolie en zonnebloemolie. In de Mediterrane kustgebieden van Albanië wordt uiteraard veel gebruik gemaakt van extra vierge olijfolie, maar in het noorden en oosten van het land ('de Albanese Alpen') wordt in plaats van die olijfolie vaak de goedkopere zonnebloemolie bij veel gerechten toegepast.

Het gevolg hiervan is dat mannen en vrouwen in Zuidwest-Albanië (gemiddeld) een wat hogere levensverwachting hebben dan hun landgenoten in Noordoost-Albanië[4].

Koop je Albanese Aljeta extra vierge olijfolie hier.

[1] Ferrières: The French paradox: lessons for other countries in Heart – 2004.
[2] Cottel et al: The North-East-South gradient of coronary heart disease mortality and case fatality rates in France is consistent with a similar gradient in risk factor clusters in European Journal of Epidemiology - 2000
[3] Renault et al: Moderate wine drinkers have lower hypertension-related mortality: a prospective cohort study in French men in American Journal of Clinical Nutrition - 2004
[4] Gjonca: The Crossroads of Europe: A first look at regional adult mortality differences in the Balkans in Espace, Populations, Societes - 2004

[8] Hoe gezond is extra vierge olijfolie?

Er wordt wereldwijd veel wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de gezondheidvoordelen van het zogenaamde Mediterane dieet. Veel onderzoeken tonen ook de positieve effecten van het gebruik van extra vierge olijfolie aan.
Het één heeft natuurlijk met het ander te maken, want extra vierge olijfolie is onverbrekelijk verbonden met het Mediterrane dieet. Van beide is bewezen dat ze het risico op hartziekten en beroertes duidelijk verlagen.

Uiteraard is extra vierge olijfolie niet het enige gezonde ingrediënt in een Mediterraan dieet. Het is slechts één onderdeel van een levensstijl, die het consumeren van veel fruit, groenten en noten omvat, aangevuld met volkoren producten en beperkte hoeveelheden rood vlees.

Toch zijn er in de landen rondom de Middellandse Zee kleine verschillen in het dieet. Albanezen houden bijvoorbeeld enorm van vlees en een diner zonder een vleesgerecht is in dat land bijna niet voor te stellen.

Die regionale verschillen zorgen ook voor enkele lastig te verklaren gevolgen, waaronder de Franse Paradox. De Fransen eten (gemiddeld) een dieet dat relatief rijk is aan verzadigde vetten, maar toch zijn er (gemiddeld) maar weinig hart- en vaatziekten.

De voordelen van het Mediterrane dieet zullen later uitgebreid elders besproken worden, maar het royale gebruik van extra vierge olijfolie lijkt toch wel de belangrijkste bijdrage te leveren aan je lichamelijke en geestelijke gezondheid[1].
Extra vierge olijfolie bevat veel enkelvoudig onverzadigde vetzuren. Daarvan wordt gedacht dat het je ‘slechte’ LDL-cholesterol helpt te verlagen. De gezondheidsvoordelen van deze extra vierge olijfolie worden toegeschreven aan de antioxiderende en ontstekingsremmende eigenschappen[2]. Steeds opnieuw worden nieuwe, potente stofjes ontdekt die zich verstoppen in extra vierge olijfolie.

Wetenschappelijk onderzoek heeft zelfs een verband aangetoond tussen lagere risico's op hart- en vaatziekten, sommige vormen van kanker en zelfs dementie bij mensen die grotere hoeveelheden extra vierge olijfolie consumeren, in vergelijking met hen die weinig of geen extra vierge olijfolie gebruiken.

In een interessant onderzoek moesten proefpersonen 30 milliliter extra vierge olijfolie per dag consumeren[3]. Dat zijn ongeveer twee eetlepels, een behoorlijke hoeveelheid voor niet-Mediterrane landen, zoals Nederland en België. De resultaten van dat onderzoek toonden toonden duidelijk aan dat de consumptie van extra vierge olijfolie de niveaus aan bepaalde antilichamen, anti-oxLDL genaamd, het meest verhoogde. Deze antilichamen verlagen op hun beurt het geoxideerde LDL-cholesterol (oxLDL), wat een positief effect is.

Koop je Albanese Aljeta extra vierge olijfolie hier.

[1] Valls-Pedret et al: Mediterranean Diet and Age-Related Cognitive Decline: A Randomized Clinical Trial in JAMA Internal Medicine – 2015
[2] Yubero-Serrano et al: Extra virgin olive oil: More than a healthy fat in European Journal of Clinical Nutrition – 2019
[1] Olga Castañer et al: The effect of olive oil polyphenols on antibodies against oxidized LDL. A randomized clinical trial in Clinical Nutrition – 2011.

[7] Over Salsë Kosi en Xaxiq

Wat is Salcë kosi, zo horen wij u bijna denken. Welnu salcë kosi wordt ook xaxiq genoemd en dan wordt het onmiddellijk een stuk duidelijker. Xaxiq is de Albanese versie van de overbekende Griekse tzatziki.
Overigens wordt de term 'xaxiq' in Albanië zelf nauwelijks gebruikt, maar wordt vaak ingezet om toeristen duidelijk te maken dat ze in een restaurant een Albanese variant van de Griekse tzatziki voorgeschoteld krijgen. In Albanië staat deze (dip)saus meer bekend als salcë kosi ('yoghurt saus'). Laten we in dit artikel voor het gemak maar de term 'xaxiq' aanhouden.

Het grootste verschil met tzatziki is dat in de traditionele Albanese variant niet of nauwelijks dille, munt of peterselie wordt toegevoegd. In zeldzame familierecepten komen deze kruiden echter wel voor.

Xaxiq is in de Albanese keuken één van meest gebruikte bijgerechten. In ieder gezin of restaurant wordt het gemaakt en het wordt in diverse variaties bij elke maaltijd geserveerd.

Heerlijk om te dippen met stukje brood. Brood wordt in Albanië eigenlijk altijd bij iedere maaltijd geserveerd en in combinatie met de xaxiq voegt dit wat frisheid toe aan die maaltijden. Ook is het een lekkere saus bij geroosterd vlees en is hetideaal voor bij de barbecue.

In Albanië bestaan twee verschillende varianten van xaxiq: de sterkere en de frissere. Elke versie heeft een eigen doel.

De sterkere variant
Deze variant wordt vooral geserveerd bij vleesgerechten of gebakken aardappelen. De combinatie van de beroemde Albanese qofte en de potente versie van de xaxiq wordt alom geprezen.
De frissere variant
De frissere variant is extra verkoelend door het gebruik van wortel in het recept. Tevens wordt er dan minder of zelfs helemaal geen knoflook toegevoegd. Deze variant wordt weer vaker gebruikt voor op brood, in combinatie met verse tomaat.

Ingrediënten (sterkere variant)
- een halve komkommer
- 200 gram Griekse yoghurt
- twee, drie of vier fijngehakte teentjes knoflook (naar smaak)
- het sap van een halve citroen
- Aljeta zeezout (naar smaak)
- peper (naar smaak)
- Aljeta extra vierge olijfolie
– eventueel verse dille (fijngesneden)

Ingrediënten (frissere variant)
- een halve komkommer
- één kleine wortel (geraspt)
- 200 gram Griekse yoghurt
- één of geen fijngehakte teentjes knoflook (naar smaak)
- het sap van een halve citroen
- Aljeta zeezout (naar smaak)
- peper (naar smaak)
- Aljeta extra vierge olijfolie
– eventueel verse dille (fijngesneden)

Bereiding:
- Rasp de komkommer en besprenkel met zout.
- Laat de komkommer voor 10 tot 15 min rusten in een zeef, zodat het vocht uit de komkommer drupt.
- Meng intussen de knoflook en de eventuele dille door de olijfolie.
- Pak een schaal, kom of bord doe hier 200 gram Griekse yoghurt in.
- Mix de yoghurt met de komkommer, de eventuele wortel, de olijfolie, de knoflook en het citroensap.

Laat de xaxiq een half uurtje in koelkast staan, zodat de smaken beter op elkaar kunnen inwerken. Giet voor het serveren ruimhartig Aljeta extra vierge olijfolie over je net gemaakte xaxiq.

Koop je Albanese Aljeta extra vierge olijfolie hier.

[6] 2023 wordt een 'off-jaar' voor Albanese olijven

Het oogstjaar 2022 was, zoals de Engelsen zo mooi kunnen zeggen, een bumper year voor Albanese olijven en dus ook voor hun olijfolie. Zo'n bumper year wordt in het Nederlands soms een mastjaar genoemd.
Een mastjaar is in de bosbouw de term voor het verschijnsel waarin loofbomen meer vrucht dragen dan gemiddeld. Een mastjaar komt zo'n beetje eens in de vier jaar voor.

Waar komt de term 'mast' in deze benaming vandaan, zo zul je jezelf op dit moment ongetwijfeld afvragen. Het is een oeroud woord, dat verwant is aan '(vet)mesten' met de betekenis van '(veel) eikels en beukennoten als varkensvoer’. Dit heeft uiteraard ook gevolgen voor de wildstand, aangezien er een overvloed aan voedsel is geweest, zal de populatie van bijvoorbeeld wilde zwijnen het volgende voorjaar sterk kunnen toenemen.

Maar zoveel vruchten produceren kost een boom enorm veel energie en het volgende jaren betaalt hij daarvoor de prijs met zogenaamde beurtjaren, waarin er weinig of geen vruchten aan de boom komen.

Dat proces van mastjaren en beurtjaren komt ook bij olijfbomen voor, maar niet op dezelfde manier als bij andere loofbomen het geval is. Olijfbomen hebben namelijk een tweejarige cyclus die men 'on' en 'off' noemt.
In het Spaans noemt men dit fenomeen véceria, afgeleid van het woord verera, wat zoiets betekent als 'om en om'. Het woord wordt bijvoorbeeld ook gebruikt bij gemeenschappelijke kuddes schapen, waarbij dorpsbewoners 'om en om' de wacht houden. Bij olijfbomen beschrijft véceria de cyclus van mastjaren en beurtjaren. Een grote olijfoogst in het ene jaar (het mastjaar) wordt het daarop volgende jaar meestal gevolgd door een lage productie als gevolg van de uitputting van de olijfboom (het beurtjaar). De olijfboom neemt een jaar de tijd om weer op krachten te komen.

In 2022 zat voor de Albanese olijfbomen alles mee. De meeste olijfbomen hadden een 'on-jaar' en er waren bovendien prachtige weersomstandigheden met precies genoeg neerslag op de juiste momenten. Dat alles zorgde voor perfecte groeicondities voor de olijfbomen. Die olijfbomen konden dus veel, heel veel olijven produceren.
Maar die overdaad aan olijven in 2022 vergde zoveel energie van die olijfbomen dat er voor het oogstjaar 2023 heel wat minder olijven beschikbaar zullen komen voor de Albanese extra vierge olijfolie.

De binnenlandse vraag zal naar verwachting ongeveer gelijk blijven. Voor de export zal er daardoor echter fors minder olijfolie beschikbaar komen, al lijkt dat een minder groot probleem te zijn dan het in eerste instantie lijkt. Vorig jaar konden de Albanese olijfboeren hun olijfolie soms slechts tegen bodemprijzen (of zelfs onder de kostprijs) kwijt aan voornamelijk Italiaanse handelaren. Er ontstond dus in 2023 een nieuwe balans met hogere prijzen voor de extra vierge olijfolie die ten goede zal komen aan de Albanese economie.

Koop je Albanese Aljeta extra vierge olijfolie hier.

[5] Berat: Het centrum van de Albanese olijfolie

Nee, Albanië staat niet bekend om zijn voortreffelijke extra vierge olijfolie. Nog niet, want geloof ons: ze produceren in dat land extra vierge olijfolie die zich kan meten met de allerbeste ter wereld.
Onze extra vierge olijfolie wordt geperst uit olijven die geteeld worden op de hellingen van de bergen rond de stad Berat. Van alle olijfolie die wordt geproduceerd in Albanië, komt het grootste gedeelte uit de regio van Berat. Zoveel natuurschoon biedt de omgeving dat Tomorr, een bijna mythische bergketen nabij Berat, tot nationaal park is uitgeroepen. Vanuit het citadel van Berat kijk je uit over deze prachtige bergketen.

De Osum-rivier kronkelt zich een weg door de stad, waardoor Berat in twee delen wordt gesplitst. De Goricabrug (Ura e Goricës) over de Osum verbindt beide stadsdelen en is een van de oudste door de Ottomanen gebouwde bruggen in Albanië. De karakteristieke ramen van de traditionele huizen weerspiegelen prachtig vanaf de overkant van de rivier, waardoor de stad bekend staat als de 'Stad met 1000 ramen'. Berat staat door dit alles op de Werelderfgoedlijst van de UNESCO.

Berat wordt gedomineerd door de citadel van Berat Castle (Kalaja e Beratit), gebouwd op een heuvel op de linkeroever van de rivier de Osum en is alleen toegankelijk vanuit het zuiden. Een citadel is het versterkte deel van een stad.

Deze citadel werd 2400 jaar geleden gesticht, maar rond het jaar 200 vChr verwoest door de Romeinen. In de vijfde eeuw lag het juist weer zo strategisch dat diezelfde Romeinen besloten het maar weer op te bouwen om de Balkan te beschermen tegen de invasies van barbaren. De citadel werd in zowel de 5e, de 6e als de 13e eeuw uitgebreid onder Byzantijnse en Ottomaanse veroveraars.
De citadel van Berat is tegenwoordig aanzienlijk vervallen, maar blijft een imposant gezicht. Zo'n groot oppervlakte had het ooit dat het een aanzienlijk deel van de inwoners van de stad kon huisvesten. De meeste gebouwen binnen de citadel zijn gebouwd in de 13e eeuw en zijn vanwege hun karakteristieke architectuur bewaard gebleven als culturele monumenten. De bevolking van de citadel was christelijk en Berat bezat ongeveer twintig kerken en slechts één moskee, in gebruik door de manschappen van het Byzantijnse, Ottomaanse en Turkse garnizoen. De benamingen verschillen, maar de overheersers kwamen steeds uit het huidige Turkije.

Tegenwoordig huist in de citadel een bloeiende gemeenschap. Ze wonen en werken in huizen uit de Ottomaanse periode, in familierestaurants en in souvenirwinkels, waar lokaal geproduceerde producten worden verkocht. Je vindt hier vele historische bezienswaardigheden en je krijgt het gevoel dat je een stap terug doet in de tijd. De citadel van Berat is de enige nog steeds bewoonde citadel van de Balkan.

Koop je Albanese Aljeta extra vierge olijfolie hier.

[4] Albanese olijfolie: Van overdaad naar overschot

Overal in de media verschenen in 2023 treurigstemmende berichten dat de oogst van olijven in Europa en Noord-Afrika in het najaar van 2022 tegenviel als gevolg van de te hete zomer met te weinig neerslag. Tegelijkertijd neemt wereldwijd de consumptie van olijfolie toe en iedereen snapt wat het gevolg van beide zaken is: de prijs van olijfolie zal opnieuw stijgen.
Er is echter één uitzondering op die trend: Albanië.

In het oogstjaar 2022 bleek dat in Albanië meer dan vier keer zoveel olijfolie was geproduceerd dan het jaar ervoor. De export naar (voornamelijk) Italië groeide in de eerste vier maanden van 2023 van slechts 326 ton naar 1,258 ton. Geschat wordt dat er in Albanië intussen ongeveer 10.7 miljoen olijfbomen geplant zijn, wat een toename van wel 30 procent is ten opzichte van de vorige decade.

Het jaar 2023 is dus een bijzonder jaar en gegevens tonen aan dat in 2022 de import van Albanese olijven en olijfolie naar de Europese Gemeenschap zo'n €14 miljoen bedroeg, een toename van 17 procent ten opzichte van het voorgaande jaar. Dat schamele bedrag neemt bijna 10 procent van de totale Albanese agrarische export voor zijn rekening.

Die overproductie heeft echter ook negatieve gevolgen, want door gebrek aan goede en betrouwbare exportkanalen worden boeren bijna gedwongen hun olijfolie tegen bodemprijzen te verkopen. Daardoor is de Albanese economie niet echt geholpen met de overdaad aan olijfolie. Volgens locale media is het zelfs zo dat het grootste deel van de Albanese export tegen een verlieslatende prijs van €3.60 per liter in bulk naar Italië wordt verscheept, waar het gebotteld en verkocht wordt met op het etiket de woorden 'Gebotteld in Italië' of zonder de herkomst van de olijven te benoemen.
Bovendien wordt deze Italiaanse olijfolie op industriële schaal geproduceerd, waardoor het net als koffie, thee of Franse wijn, een smaakprofiel moet hebben dat aanvaardbaar is voor het grootste aantal consumenten. Die vlakke en neutrale smaak wordt verkregen door olijfolie van allerlei landen en zelfs oogstjaren met elkaar te mengen.

Is dat nog 'extra vierge olijfolie' zo vragen mensen zich terecht af. Het antwoord is dat het nog net aan de onderkant van de afspraken zit met een zuurgraad van net iets meer dan twee procent. Daarmee is het net niet 'vierge olijfolie', dat veel goedkoper hoort te zijn.
In ons land zal de prijs van extra vierge olijfolie zonder enig twijfel toenemen. Omdat de Albanese productie zo overdadig was, blijft bij deze olijfolie die prijsverhoging binnen de perken, al hebben ook die importeurs uiteraard te maken met hogere vervoerskosten, energiekosten en salarissen.

Koop je Albanese Aljeta extra vierge olijfolie hier.