De valse wereld van extra vergine olijfolie

Olijfolie is een natuurproduct dat met liefde wordt behandeld door iedereen in de keten. Je zou kunnen zeggen dat de kwaliteit van extra vergine olijfolie van boom tot bord centraal staat, waarbij elke stap met zorg wordt omringd. De kleur en smaak zijn weliswaar afhankelijk van de olijfsoort en kan variëren van lichtgeel tot diepgroen en van boterig tot grassig en je voelt zelfs een peperig gevoel achter in je keel.

Olijfolie van de hoogste Kwaliteit
Extra vergine olijfolie wordt verkregen door de eerste, koude persing van olijven zo kort mogelijk na de pluk. Door het plukken en het vervoer raken olijven altijd iets beschadigd en neemt de zuurgraad toe. Dus hoe lager de zuurgraad van olijfolie, hoe hoger de kwaliteit.

Chemisch is de aanwezigheid van deze vrije vetzuren te verklaren door een reactie (lipolyse), die aanvangt wanneer enzymen (die van nature aanwezig zijn in de pulp en pit van de olijf) in aanraking komen met de olie (die normaal opgesloten zit in een blaasje, de vacuole) als gevolg van beschadiging van de olijf. De olijfolie wordt daardoor deels omgezet in oliezuur.

De Europese Commissie heeft enkele definities vastgesteld om de consument duidelijk te maken welke kwaliteit olijfolie hoort bij welke zuurgraad.
– Extra vergine olijfolie: ‘Extra Maagdelijke’ Olijfolie van de eerste persing. Olijfolie met een gehalte aan vrije vetzuren van niet meer dan 0.8 gram per 100 gram;
– Vergine Olijfolie: ‘Maagdelijke’ Olijfolie met een gehalte aan vrije vetzuren van niet meer dan 2.0 gram per 100 gram;
– Lampante Olijfolie: ‘Lampolie’. Niet geschikt voor menselijke consumptie, maar werd (en wordt) gebruikt voor verlichting. Met deze benaming wordt iedere olijfolie aangeduid met een hogere zuurgraad dan 2.0%, inclusief vergine olijfolie die is verontreinigd en niet meer aan de eisen voldoet.

Fraude bij olijfolieproducenten
Grote olijfolieproducenten leveren veel aan grote supermarktketens en die zetten altijd druk om de prijzen zo laag mogelijk te houden. Helaas gaat dit vaak ten koste van de kwaliteit van de olijfolie.

Onder druk wordt alles vloeibaar, zo luidt een gezegde en dat is ook hier het geval. Die producenten verrichten een tweede en soms zelfs derde persing op de olijvenpulp. Dan wordt gebruik gemaakt van verhitting en zelfs chemicaliën. Het resultaat is uiteraard een olijfolie die vrijwel ongeschikt is voor consumptie. Het is bijna lampante olijfolie.

Maar die fabrikanten hebben een trucje verzonnen: ze mengen die troep, die ze olijfolie noemen, met net genoeg extra vergine olijfolie om die belangrijke grens van 0.8 gram vrije vetzuren per 100 gram te behalen. In de supermarkt ligt deze olie dus als extra vergine in de schappen voor een zeer aantrekkelijke prijs.

Etiketten misleiden soms
Bovendien staat het etiket vaak ook bol van de onwaarheden. Een steekproef van het Olijfolie Instituut bij de drie grootste Nederlandse supermarkten toonde aan dat 74% van de flessen olijfolie, gelabeld als extra vergine, niet voldoet aan de etikettering. In sommige gevallen was zo erg dat de kwaliteit van de olijfolie bestempeld zou moeten worden als lampolie (lampante) en niet meer geschikt is voor menselijke consumptie.

Olijfolie Instituut Echtheid verzekert kwaliteit
Het Olijfolie Instituut is zo belangrijk omdat het de kwaliteit van olijfolie garandeert. Daardoor weet je zeker dat er échte extra vergine olijfolie in de fles zit en geen industrieel restproduct dat nét aan de minimale eisen voldoet. Voor meer informatie, zie hier.

Kwaliteit van olijfolie in de supermarkt
Die supermarktolie mist alles wat een goede olijfolie zo gezond maakt. Zelfs de heerlijke geur en smaak is verdwenen. Ruik eens aan zo’n fles en je ontdekt dat die extra vergine olijfolie vaak geurt naar nat karton of naar helemaal niets. Niets is overgebleven van die boterige tot grassige geur.

Het verband tussen kwaliteit en prijs
Goede extra vergine olijfolie kost bij inkoop (in bulk) al €7 tot €10 per liter en die prijs stijgt ieder jaar verder. Dan komen er nog de kosten van afvullen, etiketteren en vervoer bij.

Zo’n perfecte extra vergine olijfolie mag daarom best iets duurder zijn dan die ‘olijfolie’ uit de supermarkt.

Hoe oma's de Albanese keuken redden

Na decennialang afgesloten te zijn geweest van de buitenwereld en na een massale uittocht, keert Albanië terug naar zijn culinaire roots met de hulp van oma's.

Tefta Pajenga (76) is een van de vele 'oudere' tv-koks in Albanië. In haar kookprogramma, dat landelijk wordt uitgezonden, leert ze een jonge huisvrouw hoe ze japrakë moet maken, een traditionele schotel van wijnbladeren gevuld met rijst en kruiden.

[Japrakë]

Japrakë heeft een speciale plek in Albanese harten. Het wordt doorgaans door hele families samen bereid en vervolgens gedeeld op christelijke en islamitische feestdagen. Zoals zoveel gerechten in dit land komt het recept van elders (de naam is afgeleid van het Turkse ýaprak wat 'blad' betekent, het gevolg van de meer dan 500 jaar durende Ottomaanse overheersing van Albanië). Toch zijn de ingrediënten allemaal lokaal: dille, chilipepers en munt uit Noord-Albanië.

De culinaire cultuur van Albanië weerspiegelt haar positie als tussenstation van Oost en West. De Romeinen introduceerden druiven, olijven en andere Albanese basisproducten toen ze het gebied in de 2e eeuw vChr. veroverden. Vanaf de 16e eeuw verspreidden gerechten zoals Arnavut ciğeri (Albanese lever) zich vanuit Albanië naar het oosten, over het Ottomaanse Rijk, terwijl sutlijaš (rijstpudding) de omgekeerde richting volgde. En na de Tweede Wereldoorlog migreerden geïmporteerde gerechten zoals ajvar (een relish gemaakt van geroosterde rode paprika, aubergine en specerijen) vanuit de noordelijke Balkan naar het zuiden.

[Flia]

Sommige inheemse gerechten, zoals mishavinë (een soort witte, korrelige kaas), zijn nergens anders te vinden. De bereidingswijze, waarbij wrongel drie maanden lang stevig in dierlijk vet wordt verpakt totdat het fermenteert tot een pittige kaas, is door generaties van nomadische herders in de Albanese Alpen doorgegeven. Andere eeuwenoude Albanese gerechten zijn flia, een pannenkoek met crêpeachtige laagjes bestreken met room, en byrek me mish, een Turkse börek met paprika.

"We moesten tijdens Pasen of de Ramadan in het geheim speciale gerechten koken", legt Dallendyshe Xhahysa (91) uit. Een van die gerechten was halva, een stevig, fudge-achtig dessert dat traditioneel werd gegeten op de heiligste dag van de Ramadan, Lailat al Qadr ('Waardevolle Nacht').

[Halva]

Zonder gemakkelijke toegang tot ingrediënten of kookboeken raakten eeuwenoude recepten zoals tavë krapi (een ovenschotel met gebakken karper) grotendeels in de vergetelheid door het verbod op visserij door de bevolking. Xhahysa's recept voor fërgesë (een groenteschotel met kaas) is een populair voorgerecht. De in boter gebakken paprika's, geserveerd met een flinke klodder gjizë (een kaas in ricotta-stijl), zijn een voorbeeld van het vergeten verleden van Albanië.

Olijfolie en lagere sterfterisico's

Extra vergine olijfolie staat bekend als een gezonde olie. Dat blijkt ook uit een Italiaanse studie waarin een hoge consumptie ervan is geassocieerd met een lager risico op totale sterfte en sterfte aan kanker en hart- en vaatziekten.

Aanleiding studie
De consumptie van extra vergine olijfolie wordt geassocieerd met een lager risico op sterfte, met name aan hart- en vaatziekten. Of dit ook geld voor sterfte aan kanker is nog wat onduidelijk. Bovendien zijn de biologische mechanismen die olijfolieconsumptie met het verlaagde sterfterisico verklaren nog weinig onderzocht.

De studie
De onderzoekers hebben gebruik gemaakt van gegevens van de Moli-sani Study[1]. Dit is een groot Italiaans cohort met 22.892 deelnemers. In dat onderzoek zijn de deelnemers gemiddeld 13,1 jaar gevolgd. Bij aanvang van dat onderzoek werd gevraagd wat men zoal at middels een voedselfrequentievragenlijst.

Eén portie olijfolie werd gestandaardiseerd op 10 gram (eetlepel). Om een mechanistische verklaring te kunnen geven is gekeken naar de mogelijke mediërende rol van uiteenlopende biomarkers, zoals lipiden, glucosehuishouding, ontstekingen en niergezondheid.

De resultaten
- Een hoge (>3 eetlepels) versus lage (≤1,5 eetlepels) consumptie van extra vergine olijfolie was geassocieerd met een lager risico op totale sterfte (-20%), sterfte aan kanker (-23%) en sterfte aan hart- en vaatziekten (-25%).
- De toename van de consumptie van extra vergine olijfolie met 1 (één) eetlepel per dag was geassocieerd met gunstige effecten op cystatine C (nieren), bloedglucose, totaal cholesterol, triglyceriden, ApoA [Apolipoprotein A-I is een eiwitcomponent van high-density lipoproteïne (HDL)], CRP (C-reactief proteïne, een eiwit dat door de lever wordt aangemaakt als reactie op ontsteking in het lichaam), granulocyten/lymfocyten ratio (ontstekingsmarker), bloeddruk, hartslagfrequentie en serum vitamine D.
- Deze biomarkers gezamenlijk verklaarden voor respectievelijk 21,2% en 13,7% de associatie tussen olijfolieconsumptie en totale sterfte en sterfte aan kanker.

De conclusies
Deze studie laat zien dat een hogere consumptie van extra vergine olijfolie werd geassocieerd met lagere totaal sterfte en aan kanker en hart- en vaatziekten.

Bekende risicofactoren voor chronische ziekten verklaarden slechts deels deze associaties, wat suggereert dat ook andere biologische processen hierbij betrokken moeten zijn.

Uit ander onderzoek werd duidelijk dat het consumeren van twee eetlepels extra vergine olijfolie per dag positieve effecten op je hartgezondheid heeft[2].

Het advies
Het advies is dus om te proberen om dagelijks ongeveer twee eetlepels extra vergine olijfolie in je voeding op te nemen.

[1] Ruggiero et al: Olive oil consumption is associated with lower cancer, cardiovascular and all-cause mortality among Italian adults: prospective results from the Moli-sani Study and analysis of potential biological mechanisms in European Journal of Clinical Nutrition – 2024.
[2] Covas et al: EUROLIVE Study group. The effect of polyphenols in olive oil on heart disease risk factors: a randomized trial in Annals of Internal Medicine – 2006.

De Italiaanse Paradox verklaard

Ook in Italië is er een vreemde tegenstelling. De perceptie, dat Italiaans eten gezond is omdat de bevolking zich grotendeels nog steeds lijkt te houden aan het geroemde Mediterrane dieet, staat in sterk contrast met de realiteit dat de productie van veel bekende Italiaanse voedingsmiddelen nogal ongezonde ingredienten bevatten.

Denk bijvoorbeeld eens aan vleeswaren, zoals prosciutto en salami, die veel onverzadigde vetzuren en zout bevatten. Of veel van hun kazen die eveneens een hoog gehalte aan verzadigde vetten bevatten[1][2].

Nog steeds overheerst de perceptie dat de Italiaanse eetcultuur het genieten van eten en eten ziet als een sociale activiteit, vaak samengevat als la dolce vita ('het zoete leven'). Het ideaalbeeld draait om het genieten van het moment, schoonheid, eenvoud en kwaliteit in het dagelijks leven. Maar ook de moderne tijd is in Italië aangekomen en veel Italianen, vooral die in de steden wonen en werken, hebben niet meer de tijd, zin of mogelijkheden om veel waarde te hechten aan traditionele kookmethoden en lokaal geproduceerde ingrediënten. Er is er dan ook een groeiende trend naar gemaksvoedsel en bewerkte voedingsmiddelen.

Deze verschuiving roept vragen op over hoe de culturele waarde van eten evolueert in het veranderende voedsellandschap.

Effect op gezondheid
Heeft dit effect op de gezondheid van de gemiddelde Italiaan, zo kan je je afvragen. Die gemiddelde Italiaan is nog steeds behoorlijk gezond, maar er bestaat een sterke tegenstelling tussen het rijkere noorden en het armere zuiden. Gemiddeld echter behoren de Italianen, qua hart- en vaatziekten en andere vermijdbare ziekten tot de gezondste bevolking van Europa.

In heel Italië steeg de levensverwachting van 79,6 jaar (in 2000 tot 83,4 jaar (in 2019). In 2020 daalde deze tot 82,2 jaar als gevolg van de bekende pandemie en steeg weer licht tot 82,7 jaar (in 2021).

Conclusie
Steeds meer Italianen eten ongezonder, maar tegelijkertijd blijven ze gezonder dan de rest van Europa.

De reden is vermoedelijk het overdadige gebruik van extra vergine olijfolie en dat betekent dat de Italiaanse Paradox een variant is van de Spaanse Paradox.

[1] Herranz et al: Fatty acid composition of salami from different countries and their nutritional implications in International Journal of Food Sciences and Nutrition - 2009
[2] Di Trana et al: The Quality of Five Natural, Historical Italian Cheeses Produced in Different Months: Gross Composition, Fat-Soluble Vitamins, Fatty Acids, Total Phenols, Antioxidant Capacity, and Health Index in Animals - 2022

Meer paradoxen zijn hier te vinden.

Het gaat niet goed met de kust van Albanië

De kusten van Albanië, ooit behorend tot de prachtigste van Europa, staan onder druk van klimaatverandering en chaotische stedelijke ontwikkeling.

[Ongebreideld bouwen eist zijn tol]

Van Velipoja in het noorden, waar golven een eeuwenoud bos opslokken, tot de toeristische trekpleister Golem in het zuiden, waar de ongeremde bouw van hotels, restaurants en appartementen de erosie versnelt. De soms spectaculaire Adriatische kust van het land wordt sterk bedreigd.

Onderzoek toont aan dat van de 273 kilometer kustlijn van Albanië er zo'n 154 bedreigd wordt door sterke erosie. Het toerisme in Albanië verdubbelde van 5,1 miljoen bezoekers in 2018 naar 10,1 miljoen in 2023 en daar was het land niet op voorbereid. De bouw van nieuwe hotels, restaurants, strandbars en appartementencomplexen eisen hun tol van de natuur. En de stijging van de zeespiegel maakt het probleem nog groter en onvoorspelbaarder.

In Velipoja, een beschermd gebied nabij de grens met Montenegro, kolkt de zee ieder jaar vijf meter meer landinwaarts. Intussen heeft de zee al 210 meter van het land in bezit genomen en bedreigt een heel ecosysteem dat niet in zout water kan overleven. Tientallen ontwortelde dennenbomen liggen verspreid op het zand en na iedere storm zijn het er weer meer.

[De eroderende kust van Velipoja]

Franc Jozeph (Ishulli i Franc Jozefit) was ooit een eiland, gelegen in de monding van de rivier de Buna. Nog steeds staat het op veel kaarten en reisgidsen, maar het verdween in 2012 nadat het door de zee was verzwolgen. Het eiland, dat in 1870 door Oostenrijkse cartografen naar keizer Franz Joseph I werd vernoemd lag op 150 meter van de kust en was met zijn 19,5 hectare bedekt met bomen, bosschages en kruiden.

Klimaatverandering? Stijging van de zeespiegel? Misschien, maar de bouw van dammen en waterkrachtcentrales in het gebied heeft het verdwijnen van het eiland versneld.

Doordat de natuurlijke kustverdediging is verstoord hebben de golven vrij spel. Op sommige plaatsen verdwijnt het land met wel 20 meter per jaar. En nu zijn de Albanese autoriteiten bang dat overstromingen een ernstig risico vormen voor veel stedelijke gebieden in het land.

Misschien dat de autoriteiten verontrust zijn, maar veel doen ze niet aan het probleem. De vergunningen voor allerhande bouwwerken worden nog steeds uitgegeven omdat corruptie een groot probleem in het nog arme land blijft.

Probeer de economie van Albanië te steunen door het kopen van Albanese extra vergine olijfolie.

Koop je Albanese Aljeta extra vergine olijfolie hier.

Sallati Ulliri (of Olijvensalade)

Salade zonder Sla
Bij het woord 'salade' heb je wellicht nog steeds onbewust het gevoel dat er sla in het recept verstopt zou moeten zitten. Maar we weten dat sommige klassieke recepturen helemaal geen sla nodig hebben om smaakvol, verfrissend en gezond te zijn. Denk bijvoorbeeld aan de Salade Caprese (en diens afstammelingen).

Het zijn natuurlijk de Amerikanen die het concept 'salade zonder sla' tot in het absurde hebben weten door te trekken, want zij ontwikkelden in de jaren 60 en 70 van de vorige eeuw zelfs een salade met Jell-O, een zoete trillende gelei in diverse smaken. In Nederland heeft Saroma een soortgelijk broertje met de naam Jelly pudding.

Sallati Ulliri (of Olijvensalade)
Salades moeten dus gezien worden als een gezond bijgerecht of dessert waar niet noodzakelijkerwijs sla bij hoort en zo komen we op de Sallati Ulliri ofwel olijvensalade.

Zoals zoveel Mediterrane volkeren, zijn de Albanezen dol op hun olijven. Ze gebruiken olijfolie in hun keukens en besprenkelen het over talloze gerechten. Een Albanese tuin zonder minstens een paar olijfbomen (en druivenranken) is een zeldzaamheid. Olijven zijn een geliefde snack, vaak gegeten met een regionale feta-achtige kaas.

De Sallati ulliri is een rustieke salade en binnen enkele minuten klaar: slechts een paar verschillende soorten olijven met wat smaakmakers. Maar in je mond is het zoveel meer: een synergie van heerlijk contrasterende smaken, waarbij elke hap een mix is van zoet, zuur en zout.

Het karakter van de salade hangt af van de olijven die gekozen worden. Een eenvoudige keuze is om je favoriete olijvenrassen te gebruiken die in ons land te koop zijn bij speciaalzaken of marktkramen. Houd er rekening mee dat eerder geplukte groene olijven steviger en nootachtiger zijn, terwijl olijven die verder rijpen en donkerder worden, zachter en vleziger zijn. De olijven in de Albanese Sallati ulliri zijn mét pit, maar je kunt ook de voorkeur geven aan ontpitte olijven.

Ingrediënten:
- Ongeveer 15 groene en 15 zwarte olijven
- ¼ citroen met schil, in kleine stukjes gesneden
- ¼ sinaasappel met schil, in kleine stukjes gesneden
- ¼ bosui, in kleine stukjes gesneden - gedroogde oregano

Bereiding:
- Meng alle ingrediënten.
- Besprenkel met extra vergine olijfolie.
- Bestrooi met gedroogde oregano.
- Zeezout naar smaak toevoegen (let op: olijven zijn al vrij zout)

Het Verschil tussen Llokume en Llokuma

Op het internet lijkt behoorlijk wat verwarring te bestaan over wat nu precies de verschillen zijn tussen Llokume en Llokuma, beide Albanese gerechten.

We gaan die verwarring hier voor eens en voor altijd de wereld uit helpen.

Llokume

Llokume is een traditionele Albanese zoetigheid die lijkt op Turks fruit. In Turkije wordt deze zoete lekkernij lokum genoemd. Llokume heeft echter een wat andere smaak en structuur dan lokum. In Albanië wordt het gemaakt met suiker en maiszetmeel, zonder gelatine, wat zorgt voor een stevigere en iets drogere textuur. Typische smaken zijn walnoot, pistache of citroen. Rozenwater komt nauwelijks voor.

Lokum is in Albanië (en de rest van de Balkan) terecht gekomen gedurende de Ottomaanse overheersing die ook culinair zijn sporen heeft achtergelaten. Nog steeds wordt llokume in Albanese gezinnen geserveerd als zoetigheid bij koffie of thee, vaak voor gasten of bij speciale gelegenheden, zoals bruiloften. Bij herdenkingen wordt het aangeboden als teken van respect of als gelukwens.

Llokuma

Llokuma is het meervoud van llokumë en het is een hartige of zoete gebakken deegsnack. Denk aan gefrituurde deegballen of -koekjes, vergelijkbaar met oliebollen zonder rozijnen of een soort luchtige beignet. Ook dit gerecht is door de Ottomanen meegenomen naar Europa. In Griekenland en Cyprus worden deze deegballen loukoumades genoemd. De woorden llokumë en loukoumades stammen af van het Arabische luqma, wat 'hapje' (en dus 'snack') betekent.

Het is een traditioneel Albanees gerecht, meestal genuttigd aks ontbijt, maar ook vaak geserveerd bij familiebijeenkomsten of feestdagen zoals Bayram, hier beter bekend als het Suikerfeest (of Eid al-Fitr). Toch is het geen religieus gerecht, maar veel meer een cultureel gebruik.

Llokuma worden warm geserveerd, soms met poedersuiker, honing of kaas. Deze voorkeuren zijn afhankelijk van de regio.

Verschil tussen Llokuma en Petulla
Llokuma heeft soms meer weg van byrek-deeg, vooral als ze zonder rijsmiddel worden gemaakt. Denk aan een wat eenvoudiger ongezuurd deeg: bloem, water, zout — net als bij byrek. Petulla is juist meer een gistdeeg, vergelijkbaar met pizzadeeg of brooddeeg.

In sommige streken, zoals in Kosovo of Tetovo, worden llokuma gemaakt met bakpoeder of een beetje gist, dus daar lijken ze dan iets meer op de Albanese petulla. In Kosovo worden llokuma gewoonlijk gegeten met yoghurt en knoflook of met honig.

In andere regio’s, zoals in Zuid-Albanië, is het echt een kort ongezuurd deeg en dan is de vergelijking met byrek-deeg logischer.

Een traditioneel recept voor petulla is hier te vinden

Een traditioneel recept voor llokuma, lijkend op byrek, staat hieronder. Het is een authentiek recept voor Albanese Llokuma zonder rijsmiddel, zoals bakpoeder of gist, gebaseerd op traditionele methodes waarbij de luchtigheid vooral komt van de eieren en de techniek van het kneden en frituren. Dit recept is gericht op de pure smaak van llokuma.

Ingrediënten (voor ca. 4 personen):
- 400 g bloem (liefst patentbloem)
- 2 grote eieren
- 200 milliliter lauwwarm water (of melk voor een rijkere smaak)
- 2 eetlepels olijfolie
- 1 theelepel zeezout
- Plantaardige olie (voor frituren)

Bereiding:
Stap 1. Deeg maken:
- Klop de eieren in een grote kom tot ze schuimig zijn (dit helpt lucht in het deeg te brengen zonder rijsmiddel).
- Voeg de olijfolie, het zeezout en het lauwwarmw water (of melk) toe. Meng goed.
- Zeef de bloem en voeg deze geleidelijk toe aan het mengsel. Kneed tot je een zacht, elastisch deeg krijgt dat niet te plakkerig is. Dit duurt ongeveer 5 tot 7 minuten. Het deeg moet soepel zijn, maar niet te stevig.
Stap 2. Deeg laten rusten:
- Dek het deeg af met een schone doek en laat het 15 tot 20 minuten rusten op kamertemperatuur. Dit maakt het deeg makkelijker te vormen en helpt de textuur.
Stap 3. Deeg vormen:
- Bestuif een werkoppervlak met bloem en rol het deeg uit tot een dikte van ongeveer 0,5 centimeter.
- Snijd het deeg in kleine rondjes (gebruik een glas of koekjesvorm) of vierkanten, afhankelijk van je voorkeur. Je kunt ook kleine balletjes vormen met je handen voor een meer rustieke look.
Stap 4. Frituren:
- Verhit een ruime hoeveelheid plantaardige olie in een diepe pan op middelhoog vuur (ongeveer 170-180°C; de olie moet heet zijn, maar niet roken).
- Doe de deegstukjes voorzichtig in de hete olie. Schep direct wat hete olie over de bovenkant van de llokuma om ze te helpen opzwellen. Dit vervangt de functie van een rijsmiddel door lucht in het deeg te "vangen".
- Bak ze aan beide kanten goudbruin, ongeveer 2 tot 3 minuten per kant. Draai ze regelmatig om voor een gelijkmatige garing.
Stap 5. Serveren:
- Haal de llokuma uit de olie en laat ze uitlekken op keukenpapier.
- Serveer warm met honing, poedersuiker, jam, of hartige toppings zoals feta, yoghurt of zelfs ingelegde groenten.

Tips:
- Luchtigheid zonder rijsmiddel: De sleutel tot luchtige llokuma ligt in het goed kloppen van de eieren en het scheppen van hete olie over het deeg tijdens het frituren. Dit creëert stoom die het deeg licht maakt.
- Textuur: Het deeg moet zacht en iets plakkerig zijn, maar met een beetje bloem op je handen goed te vormen. Voeg niet te veel bloem toe, anders worden de llokuma zwaar.
- Variaties: Voor een hartige versie kun je een snufje gedroogde kruiden (zoals oregano) aan het deeg toevoegen.

Albanese Pastiçe

Als gevolg van de tumultueuze geschiedenis van Albanië was de voedselvoorraad er vaak beperkt, dus huishoudens moesten het doen met wat ze nog in hun keukenkastjes hadden staan. Mede dankzij de handelsrelaties met Griekenland en Italië ontstond het recept voor pastiçe. Pastiçe is een huisgemaakt Albanees gerecht met spaghetti, feta, melk en eieren. Het wordt vervolgens bruingebakken en in taartvormige punten gesneden om te serveren.

Varianten
Je vindt verschillende versies van dit gerecht in verschillende landen. In Griekenland wordt het onder de naam pastítsio (παστίτσιο) als een variatie op de bekende moussaka gezien, terwijl het in Italië bijna als een lasagne wordt geserveerd. In de Verenigde Staten kent men dit gerecht als een versie van hun Mac and Cheese. Maar ja, de Amerikanen zijn natuurlijk collectief een beetje gek.

Oorsprong
Pastiçe is een Albanese vorm van het Italiaanse pasticcio. Het betekent 'pastei', maar dat woord is uiteindelijk afgeleid van het Latijnse woord pasta, wat ooit niet meer betekende als 'deeg' en 'pasta' ('smeersel'). De Italianen hebben het woord op hun beurt weer gepikt van de Grieken, waar pastá (παστά) 'gortepap' betekende.

Ingrediënten:
- Zes eieren
- Twee kopjes melk
- Spaghetti (of ieder andere pastasoort)
- Feta
- Een scheut extra vergine olijfolie
- Zeezout en versgemalen zwarte peper naar smaak

Bereiding:
- Verwarm de oven voor tot 175^oC.
- Kook vervolgens de pasta tot deze al dente is. Het zal in de oven verder garen, dus je wilt niet dat de pasta papperig wordt.
- Terwijl de pasta kookt, begin je met het maken van een mengsel van de eieren, melk, zout, peper en olijfolie in een ovenschaal.
- Meng de feta door het mengsel, maar zorg ervoor dat het in grove stukken blijft.
- We hebben de hoeveelheid feta weggelaten, omdat iedereen zijn eigen hoeveelheid zal willen gebruiken.
- Zodra de pasta al dente is, voeg je deze toe aan het ei-fetamengsel. Blijf roeren tot alle spaghetti bedekt is en het mengsel gelijkmatig verdeeld is.
- Je kunt er tot slot eventueel nog broodkruimels overheen strooien.
- Zet de pastiçe in de oven en laat hem 45 minuten bakken of tot de bovenkant goudbruin is.
- Je kunt de pastiçe even laten afkoelen of meteen opeten.

Tip: Voor dit gerecht wordt in Albanië gewoonlijk een dikke, holle spaghetti gebruikt, die in ons land lastig te vinden is. De meeste Marokkaanse en Turkse winkels hebben het echter wel in hun assortiment.

Wat wetenswaardigheden over Albanië

Albanië was nog niet zo lang geleden een van de meest gesloten landen van Europa. Communisme leek gefixeerd te zijn door gesloten grenzen, hekwerken en muren. Vaak niet om de buitenwereld tegen te houden, maar om de bewoners binnen te houden. Een heel land als gevangenis. Gelukkig is die periode van duisternis voorbij, maar Albanië blijft vooral een mysterie.

[a] De naam 'Albanië' verklaard

[Brug uit de Ottomaanse tijd nabij Shkoder in Noord-Albanië]

Eigenlijk weet niemand wat de naam 'Albanië' betekent, maar op deze plaats kunnen we eindelijk een poging doen wat helderheid te verschaffen. Het lijkt er namelijk op dat de naam van het land familie is van 'Alpen' en zelfs van 'Albion', een oude naam voor Brittannië. Het is verwant aan het Latijnse albus ('wit') en het nog oudere Oudgriekse woord alphós (αλφός), wat eveneens 'wit' betekende. Het beschrijft (waarschijnlijk) de met sneeuw bedekte bergen van het Albanese binnenland, de Albanese Alpen. Albanoi (Aλβανοί) was de door de oude Grieken gegeven benaming van een Illyrische stam, die in een regio van het huidige Albanië leefde. De Illyriërs waren een nogal diverse groep die zo'n beetje de westelijke delen van de Balkan bewoonde.

Maar de Albanezen zelf noemen hun land niet Albanië, maar 'Shqipëri' wat je kunt vertalen als 'Land van de Adelaars'. De adelaar heeft namelijk een ontzettend belangrijke betekenis voor het Albanese volk en wordt beschouwd als zowel hun nationale als etnische symbool.

[b] Het ontwerp van de Albanese vlag (of Prins Skanderbeg, de nationale held van Albanië)

De Albanese vlag (Flamuri i Shqipërisë) toont een zwarte, tweekoppige adelaar op een effen rode achtergrond. Dit ontwerp is afkomstig van Prins Skanderbeg (of Skënderbeu), geboren als Gjergj Kastrioti (1405-1468), lid van het adellijk geslacht Kastrioti. Deze dynastie regeerde over het vorstendom Kastrioti in Centraal-Albanië. Skanderbeg werd in 1444 gekroond tot vorst van heel Albanië. Hij was hier opperbevelhebber van het Albanese leger gedurende de Albanees-Ottomaanse oorlog, een 'conflict' op de Balkan dat plaatsvond van 1432 tot 1479 tussen de legers van een reeks Albanese vorsten en die van de Ottomaanse sultans. Vanwege de opmerkelijke resultaten die hij hier boekte (24 overwinningen in 25 veldslagen), wordt hij door de meeste Albanezen beschouwd als de nationale held.

Wat men gemakshalve vergeet is dat Skanderbeg eerst in dienst van de Ottomanen vocht, maar op een geschikt moment naar de vijand, de Albanezen, overliep. Zelfs zijn naam Skanderbeg is verbasterd Ottomaans, Iskender bey betekent 'Heer Alexander', een verwijzing naar Alexander de Grote, gekoppeld aan een eretitel die hem gegeven werd door een dankbare sultan.

Skanderbeg ontwiep voor zichzelf een herkenbare vlag met een tweekoppige adelaar tegen een rode achtergrond, die later tijdens de Middeleeuwen ook door verschillende adellijke families in Albanië werd gebruikt en uiteindelijk het symbool werd van het Albanese volk.

Het ontwerp van de vlag was niet geheel toevalling, want het was een aangepaste versie van de vlag van het Oost-Romeinse Rijk, die overging in het Byzantijnse Rijk en later verwaterde tot het Ottomaanse Rijk. Skanderbeg kaapte dus eigenlijk de vlag van de voorganger van zijn vijand.

[c] Zog, de (enige) Koning van Albanië
Net als Griekenland heeft ook Albanië even geëxperimenteerd met het idee van een koninkrijk.

De ietwat ijdele Ahmet Muhtar Bey Zogu Velika (1895-1961) was van 1925 tot 1928 president van Albanië en beklom daarna 1946 als Zog I Scanderbeg III de troon als koning. Hij was de eerste en enige monarch van Albanië. Hij was ook de enige moslimkoning in de moderne Europese geschiedenis en kreeg een ietwat treurige reputatie omdat hij talloze moordpogingen wist te overleven.

Koning Zog speelde een belangrijke rol in de modernisering van Albanië tijdens zijn regering. Hij bevorderde de ontwikkeling van de infrastructuur, introduceerde de eerste grondwet van het land en legde diplomatieke betrekkingen aan met talloze buitenlandse landen.

Zijn inspanningen werden echter abrupt afgebroken toen Italië in april 1939 Albanië lafhartig binnenviel. Mussolini verklaarde Albanië tot een Italiaans protectoraat onder koning Victor Emmanuel III (1869-1947), waardoor Zog gedwongen werd in ballingschap te gaan. Na de oorlog zagen de communisten hun kans schoon. Ondanks deze tegenslagen bleef hij tot aan zijn dood in 1961 pleiten voor de onafhankelijkheid en soevereiniteit van Albanië.

Zijn enige zoon Leka (1939-2011) was de troonpretendent en stond hij onder zijn supporters bekend als Koning Leka I. Na zijn dood werd hij opgevolgd door Prins Leka II (1982).

Albanese olijvenoogst in de problemen

Een nijpend tekort aan arbeidskrachten zorgt voor toenemende problemen bij de jaarlijkse oogst van olijven in Albanië.

Eigenlijk lijdt het land nog steeds onder de naweeën van de zelfgekozen isolatie van het Communistische bewind van Enver Hoxha (1908-1985) en diens opvolgers. Albanië werd pas in 1991 een parlementaire democratie. Een nijpend gebrek aan werkgelegenheid op het platteland dwingt jonge Albanezen tegenwoordig om hun heil in landen als Griekenland en Italië te zoeken. Daar krijgen ze een baan in de vele toeristenhotels of in de landbouw. Dat massale vertrek heeft geleid tot een sterk vergrijzende beroepsbevolking in de Albanese landbouwsector.

Meer olijfbomen, minder arbeidskrachten
In Albanië worden ieder jaar meer olijfbomen aangeplant, zelfs in de meer onherbergzame gebieden. Vanwege het historisch gefragmenteerde landeigendom van Albanië en het onherbergzame terrein in de voornaamste olijfteeltregio's van het land, worden het planten, snoeien en oogsten meestal nog steeds handmatig gedaan. Die taken moeten steeds meer worden uitgevoerd door steeds oudere mannen.

Daardoor kunnen steeds meer olijven niet worden geoogst en blijven onaangeroerd aan de boom hangen. De lonen van de wel beschikbare krachten stijgen voortdurend als gevolg van vraag en aanbod. Ongeveer 30 procent van de kosten van de olijfproductie bestaat alleen uit het oogsten.

Albanië exporteerde in de eerste negen maanden van 2024 slechts 2,400 ton olijfolie, een daling van 60 procent ten opzichte van dezelfde periode in 2023. Als gevolg hiervan zijn de prijzen van extra vergine olijfolie in 2024 ten opzichte van een jaar eerder bij de boer gestegen met soms wel 50 procent!

De toekomst
Hoewel producenten er alles aan doen om de impact voor consumenten te beperken, is het door de stijgende kosten onvermijdelijk dat prijzen in de toekomst onder druk komen te staan. Bij Aljeta streven we ernaar onze extra vergine olijfolie toegankelijk te houden, maar we kunnen niet uitsluiten dat enige prijsaanpassingen nodig zullen zijn.

Een vergeten chilipeper: de Albanian Red Hot

Het Ottomaanse Rijk, de spirituele opvolger van het Byzantijnse Rijk, veroverde de Balkan halverwege de 14de eeuw. Pas toen ze bij het Beleg van Wenen van 1683 vernietigend waren verslagen, brokkelde het Ottomaanse Rijk snel af. Wat restte was het huidige Turkije.

[De Albanian Red Hot]

De Turken dropen dus eindelijk af, maar hun smakelijke gerechten bleven grotendeels achter. Ik noem hier slechts de bekende tzaziki, de frisse Griekse yoghurtsaus, die in Albanië met Salsë Kosi en Xaxiq vrijwel gelijksoortige tegenhangers heeft. Maar ook chilipepers bleken bij de plaatselijke bevolking zeer in de smaak te vallen. Pas na de Koude Oorlog (1945-1991) ontworstelden de Albanezen zich aan de soms zelfgekozen afzondering. Die langdurige periode van afzondering heeft er dus onbedoeld voor gezorgd dat er regionale heirlooms bleven bestaan. Pas nu raken ze buiten Albanië bekend.

Uit Albanië komt de zeer zeldzame Albanian Red Hot, die zijn naam te danken heeft aan zijn rode kleur en zijn pittige smaak. Hij is dus niet superheet, zoals je zijn naam zou kunnen vertalen. Zijn pittigheid schommelt rondom de 5,000 SHU's. Dit is een variant van de Capsicum annuums, maar hij vertoont de krimpscheuren van een jalapeño. Corked ofwel 'gekurkt' noemen de Engelsen dit verschijnsel.

Deze peper wordt in Albanië Aci Kirmizi Arnut genoemd en die benaming stamt linea recta uit het turks: het betekent 'Rode Albanese Peper'.

Deze chilipeper heeft een zoete, rijke en bijna notige smaak, die soms zelfs een beetje aan kers doet denken. Hij wordt ongeveer 15 centimeter lang. Perfect om vers te eten, te grillen of te 'verpoederen'. Volgens een Turkse vriend was dit de chilipepervariant waar ooit hun bekende chilipoeder kırmızı ('rood') van werd gemaakt. Tegenwoordig wordt daarvoor de Urfa Biber gebruikt.

[De Vezena Piperka]

Niet zo heel verwonderlijk groeit in het naburige Noord-Macedonië een gelijkvormig broertje, die getooid is met de naam Vezena Piperka ofwel de 'Versierde Peper'.

Bakken met olijfolie (in plaats van boter)

Steeds meer mensen zoeken naar gezondere alternatieven om te bakken. Een slimme en eenvoudige stap is het vervangen van boter door extra vergine olijfolie. Dit zorgt niet alleen voor een gezonder bakresultaat, maar geeft je baksels ook een heerlijke, subtiele smaak.

Waarom Olijfolie de Beste Botervervanger is
Extra vergine olijfolie zit boordevol gezonde enkelvoudig onverzadigde vetten, die bijdragen aan een sterk hart en helpen het LDL-cholesterol te verlagen. In tegenstelling tot boter, dat rijk is aan verzadigde vetten, bevat olijfolie ook krachtige antioxidanten, zoals vitamine E en polyfenolen, die helpen bij het bestrijden van subklinische ontstekingen die een rol spelen bij hartproblemen.

Olijfolie wordt niet voor niets al eeuwenlang gebruikt in het Mediterrane dieet, een eetpatroon dat bekendstaat om zijn gezondheidsvoordelen. Wil je meer weten over hoe olijfolie bijdraagt aan een gezonde levensstijl? Lees dan ons veelgelezen artikel over het Mediterrane Dieet en de voordelen van extra vergine olijfolie.

Bakken met Olijfolie: Gezond, Veelzijdig én Lactosevrij
Olijfolie is een fantastische vervanger voor boter in verschillende bakrecepten, van koekjes en cake tot brood. Het zorgt voor een luchtigere textuur, een smeuïg resultaat en een subtiele, verfijnde smaak.

Een extra voordeel is dat bakken met olijfolie je recepten volledig lactosevrij maakt, wat ideaal is voor mensen met een lactose-intolerantie of zuivelallergie.

Wil je een klassiek bakrecept een gezondere twist geven? Probeer eens het recept van de heerlijke Olijfolietulband en ontdek het verschil!

Praktische Tips voor Bakken met Olijfolie
Als je boter vervangt door olijfolie, is het belangrijk om de juiste verhoudingen te gebruiken.

Een algemene richtlijn is om 75% van de hoeveelheid boter te gebruiken die in het recept wordt genoemd. Dus als een recept 100gram boter vereist, kun je 75 gram olijfolie gebruiken. Houd er rekening mee dat olijfolie de textuur en smaak van gebakken goederen licht kan veranderen.

Veel mensen blijken deze veranderingen echter te waarderen en merken op dat de textuur van hun baksels vaak lichter en vochtiger is.

Conclusie: Een Simpele Stap naar Gezonder Bakken
Door boter te vervangen door extra vergine olijfolie zet je een eenvoudige, maar effectieve stap om je gezondheid te verbeteren. Het verbetert ook nog eens de smaak en textuur van je baksels.

Wij adviseren: Probeer het gewoon eens.

Flespompoen-Wortelsoep

Aan het einde van het jaar trekt de kou weer ons land binnen. Dat is dé periode voor warme, volle smaken. Deze Flespompoen-Wortelsoep is een perfecte manier om zowel lichaam als geest te verwarmen. Door de groenten te roosteren met extra vergine olijfolie, krijgt de soep een diepe, volle smaak. Een scheutje kokosmelk zorgt voor een zijdezachte textuur – ideaal voor knusse herfstavonden.

Pompoen in de Albanese keuken
Pompoenen spelen wereldwijd een belangrijke rol in diverse nationale keukens. In Albanië zijn ze een onmisbaar ingrediënt in een aantal traditionele gerechten, waaronder Byrek me Kungull ('taart met pompoen'). Dit is een hartige taart met filodeeg en een zoete pompoenvulling die vooral in de herfst erg populair is. Dat gerecht staat symbool voor de overvloed en saamhorigheid die het oogstseizoen kenmerkt. Pompoenen staan daarnaast symbool voor warmte en geborgenheid en vormen de basis van recepten die vaak van generatie op generatie worden doorgegeven.

Flespompoen-Wortelsoep
Een romige, herfstige soep met geroosterde flespompoen en wortel. Heerlijk als voorgerecht of hoofdgerecht.

Ingrediënten:
- Eén grote flespompoen (gehalveerd en ontpit)
- Drie winterwortels (in dunne plakjes gesneden)
- Eén ui (fijngesneden)
- Drie tomaten (in stukken gesneden)
- Drie teentjes knoflook (fijngesneden)
- Vier kopjes groentebouillon
- Vier eetlepels extra vergine olijfolie
- Versgemalen Aljeta zeezout en peper naar smaak

Bereiding:
- Verwarm de oven voor op 200°C en bekleed een bakplaat met bakpapier.
- Plaats de flespompoenhelften (met de snijkant naar boven) op de bakplaat. Leg de wortels, ui, tomaten en knoflook ook op de bakplaat.
- Spray de groenten royaal met vier eetlepels extra verginee olijfolie.
- Rooster de groenten 40 tot 45 minuten in de oven tot de flespompoen en wortels zacht zijn.
- Schep het vruchtvlees uit de geroosterde flespompoen en voeg dit samen met de andere geroosterde groenten en de olijfolie van de bakplaat in een grote soeppan.
- Voeg de groentebouillon toe en laat het geheel 10 minuten zachtjes koken.
- Gebruik een staafmixer om de soep tot een glad geheel te pureren.
- Voeg 2 à 3 eetlepels extra vergine olijfolie toe voor extra smaak. Breng op smaak met versgemalen zeezout en peper.
- Schep de warme soep in kommen en garneer met pompoenpitten, verse kruiden of een extra scheutje extra vergine olijfolie.

De combinatie kaas en olijfolie

Het lijkt zo heerlijk kneuterig Nederlands: kaas op je boterham. De laatste decennia zijn wij echter wat avontuurlijker geworden en serveren af en toe kaasblokjes (soms zelfs met een zilveruitje on top) bij een gezellige samenkomst van familie of vrienden.

Maar op onze vakanties elders in Europa blijkt al snel dat er nog veel meer mogelijk is met kaas. Kaas is zo verschrikkelijk veelzijdig. De smaken variëren van heel mild tot pittig, Van milde romige brie tot scherpe blauwschimmelkazen en roodschimmelkazen. En wat te denken van de zilte smaak van de Griekse fèta, een geitenkaas.

Maar wat de meesten niet weten is dat kaas en extra vergine olijfolie een match made in heaven is. Olijfolie verzacht of versterkt namelijk de smaak, afhankelijk van de kaassoort.

Belegen kaas en olijfolie
Extra vergine olijfolie en belegen kaas versterken elkaar. En een heerlijke ietwat bittere smaak is het resultaat. Op geroosterd brood is het een absolute aanrader, zeker als je dat brood eerst even insmeert met een teentje knoflook.

Blauwschimmelkaas en olijfolie
Ook de combi van gorgonzola, een blauwschimmelkaas, met olijfolie is een beproefde combinatie. In Italië is de salade met peer, noten en gorgonzola (Insalata con pere, noci e gorgonzola) een gerecht dat terecht een wereldwijde faam heeft gekregen. Een andere heerlijke variant is een blauwekaasdip.

Een voorbeeld met blauwschimmelkaas

Ingrediënten:
- 200 gram Griekse yoghurt
- 100 gram gorgonzola (of een andere blauwschimmelkaas, zoals Rocquefort), verbrokkeld
- Twee eetlepels citroensap
- Vier eetlepels extra vergine olijfolie
- Twee teentjes knoflook (fijngehakt)
- Eén theelepel mosterd
- Peper en zeezout naar smaak
- Ter garnering: bosui, bieslook of dille (fijngesneden)
Bereiding:
- Doe de yoghurt, 90 gram blauwschimmelkaas, citroensap, extra vergine olijfolie, knoflook, mosterd, zeezout en peper in een keukenmachine en pulseer tot alles goed gemengd is.
- Doe de dip in een schaal en garneer met de overgebleven blauwschimmelkaas en kruiden.
- Serveer met je favoriete frietjes of groenten.

Fèta en olijfolie
En dan de fèta, die beroemde Griekse geitenkaas. Daarmee kun je iedereen verrassen. Probeer eens creatief te doen en verras je visite eens in olijfolie en kruiden gemarineerde feta.

Uiteraard kun je met extra vergine olijfolie heel veel verschilllende sausjes, dressings en dips maken om de smaak van je kaas te accentueren.

Een voorbeeld met fèta:
- Snij de fèta in kleine blokjes en doe deze in een kommetje.
- Doe er twee theelepels kruiden (oregano, tijm, munt of dille) overheen en begiet het daarna met flink wat olijfolie.
- Serveer met bruchetta of stukjes geroosterd brood.

Zo verras je je visite echt!

Een excursie naar Zuid-Albanië

Mijn vrouw en ik namen in de zomer van 2024 deel aan een excursie naar Zuid-Albanië. We kwamen aan in de havenstad Sarandë, waarvan onze tourguide gids trots meldde dat sommigen deze plaats vergeleken met Monte Carlo. Nu moet ik toegeven dat er van grote afstand inderdaad enige gelijkenis bestaat: de meeste gebouwen zijn wit. Dichterbij gekomen zie je echter dat Sarandë een verzameling van troosteloze appartementencomplexen en hotels is geworden en nauwelijks berekend is op het moderne verkeersaanbod.

[Monte Carlo Sarandë]

Het is geen wonder: Sarandë is in korte tijd gegroeid van 2,000 naar 20,000 inwoners. Sinds de val van het communisme, zo meldde onze gids trots. Dit bleek een cruciaal moment in de moderne Albanese geschiedenis: de val van het communisme in 1990 werd voortdurend benoemd als ijkpunt.

We vertrokken naar Butrint, een adembenemend archeologisch complex dat wonderwel de tand des tijds heeft doorstaan. Begonnen als een Oudgriekse polis (stad) met de naam Bouthrōtón (Βουθρωτόν) werd er een uitgebreid tempelcomplex gebouwd, dat grotendeels bewaard is gebleven. De latere Romeinen bouwden er hun eigen tempels, villa's, een amfitheater en een aquaduct. Eveneens grotendeels bewaard gebleven. Ook de restanten van een vroegchristelijk kerkje zijn er nog te bewonderen. Er volgde nog even een korte bezetting door de Venetianen, maar uiteindelijk werd de stad verlaten doordat er na een zware aardbeving in het gebied moerassen ontstonden. Moerassen betekenden destijds immers vervelende uitbraken van malaria.

Onze Albanese gids loodste ons trots door het uitgebreide complex. Toen ik luchtig opmerkte dat Grieken en Romeinen het complex hadden opgebouwd en we dus nog geen Albanese bouwkunst hadden kunnen bewonderen, keek ze wat treurig.

Vervolgens verplaatsten we ons naar het nabij Sarandë gelegen kasteel Lekuresi (Kalaja e Lëkurësit), gebouwd door de Ottomanen en door een recente 'restauratie' totaal verprutst. Buiten het kasteel staat een oud Italiaans stuk luchtdoelgeschut, een overblijfsel van de Tweede Wereldoorlog.

Is er dan helemaal niets wat de Albanezen zelf hebben gepresteerd, zo zal de aandachtige lezer zich afvragen. De hele regio staat immers boordevol olijfbomen die de perfecte olijfolie produceren. Hoewel al vanaf de oudheid olijfolie in het land werd geproduceerd is de reden van die overdaad aan olijfbomen een externe factor geweest.

De reden was de verwoesting van Corfu in 1537 door de troepen van de Ottomaanse sultan Süleyman I (1494-1566), waarbij ook vrijwel alle olijfgaarden werden vernietigd. De olijfolie werd destijds voornamelijk geëxporteerd naar Venetië en dat was dus een gevoelig verlies. Venetianen besloten daarom dat in alle Venetiaanse bezittingen, waaronder Albanië, meer olijfbomen moesten worden aangeplant. De inwoners kregen er zelfs voor betaald.

Meloen & Olijfolie Cocktail

We hebben hier al eerder de historie en het recept van de Dirty Martini gepubliceerd, maar het is niet het enige recept waarbij olijven of olijfolie wordt toegepast. Waarom zouden mensen olijfolie in hun alcoholische mixdrank doen, zo kun je jezelf afvragen.

Het blijkt dat het toevoegen van extra vergine olijfolie de soms wat ongepolijste smaak van sterke drank weet te maskeren, terwijl het ook nog eens zorgt voor een heerlijke, ietwat onverwachte textuur.

De Meloen & Olijfolie Cocktail is een perfecte keus voor een zomers samenzijn van vrienden (en geliefden) of als spectaculaire verrassing bij een barbecue.

Ingrediënten (voor twee glazen):
- 6 delen honingmeloen, in blokjes
- 2 delen citroensap
- 3 delen vodka
- 1 deel extra vergine olijfolie
- verse munt voor garnering

Bereiding:
- Doe de blokjes meloen, samen met het citroensap, de vodka en de extra vergine olijfolie in een blender tot er een gladde massa is ontstaan.
- Doe ijsblokjes in een glas (of glazen) en giet de vloeistof in de glazen.
- Garneer met een paar blaadjes verse munt.
- Tot slot: Doe nog ter decoratie een paar druppels olijfolie over de cocktail.

Bonus tip: Voor een extra verfrissende twist, vries enkele blokjes meloen in en gebruik deze als ijsblokjes in je cocktail. Dit houdt niet alleen je drankje koel, maar voegt ook een extra vleugje meloensmaak toe terwijl de blokjes smelten.

Ajvar: Een onbekend bijgerecht uit de Balkan

De landen in de Balkan hebben veel te lang onder een communistisch bewind geleden en daardoor zijn nationale keukens van de regio voor Nederlanders vaak nog onbekend gebied.

De meeste landen verwelkomen de Nederlandse toerist tegewoordig met open armen en zo langzamerhand worden ook enkele lokale gerechten steeds populairder. Zo hebben wij van Aljeta eerder al qofte en petulla onder jullie aandacht gebracht.

Ajvar, een bijgerecht uit de Balkan
Van ajvar wordt gemeld dat het een smaakmaker is, maar eigenlijk is het meer een bijgerecht of chutney die bestaat uit rode paprika's, aubergines en (soms) specerijen. Ajar is daardoor zowel pittig als kruidig van smaak. Ajvar stamt oorspronkelijk uit Macedonië, maar verspreidde zich pas na de Tweede Wereldoorog over de hele Balkan, waaronder Albanië. De herfst is de traditionele periode om dit gerecht in te maken, omdat juist dan alle ingrediënten rijp zijn. Door te conserveren heeft de bevolking de hele winter de beschikking over groenten, waarin de noodzakelijke vitamines zijn opgenomen.

De term ajvar is een overblijfsel van de Ottomaanse (Turkse) overheersing van het gebied. Het gerecht werd ooit havyar genoemd en dat betekende '(gezouten) kaviaar'. In ajvar zit uiteraard geen kaviaar, maar het is er een armeluis versie van.

Ajvar bij de bbq
Ajvar is een perfect smaakvol bijgerecht bij veel vleesgerechten. Het zal bewonderende blikken en nieuwsgierige vragen opleveren als je het bij de barbecue introduceert.

Ingrediënten:
- twee kilo rode paprika's, afgespoeld en drooggedept
- één aubergine, afgespoeld en drooggedept
- 60 milliliter extra vergine olijfolie
- één theelepel bruine suiker
- Aljeta Zeezout en peper naar smaak

Bereiding:
- Verwarm de oven voor op 220°C
- Leg de paprika's en aubergine op twee grote bakplaten, bedekt met bakpapier en bak ze 40-45 minuten (halverwege omdraaien) of tot de schil blaren vertoont en licht verkoold is maar het vruchtvlees nog sappig is.
- Verwijder de paprika's en aubergine en plaats ze in een grote kom, dek af met huishoudfolie en laat 15 tot 20 minuten afkoelen tot kamertemperatuur. Hierdoor kunnen de paprika's en aubergines nog even stomen, waardoor de schil gemakkelijker gepeld kan worden.
- Schil de aubergine, schil de paprika en verwijder de zaadlijsten.
- Doe alles in een vergiet boven een kom en laat ze 5 tot 10 minuten uitlekken.
- Snijd vervolgens het vruchtvlees van de paprika en de aubergine fijn (of laat de keukenmachine het werk doen).
- Zet een middelgrote pan op middelhoog vuur en doe daarin de moes. Laat 10 minuten koken, onder voortdurend roeren met een houten lepel, om eventueel achtergebleven vocht te verwijderen.
- Voeg vervolgens 30 ml extra vergine olijfolie, de bruine suiker, 1 theelepel zout en een flinke hoeveelheid zwarte peper toe en laat 20 tot 30 minuten koken, onder voortdurend roeren. Het mengsel moet zachtjes borrelen, maar mag nooit aan de bodem van de pan blijven plakken en heeft dus constante aandacht nodig.
- Als het mengsel er droog begint uit te zien, voeg dan nog eens 15 ml olijfolie toe en ga verder met koken. Afhankelijk van hoe het mengsel de olie absorbeert, moet je mogelijk de laatste hoeveelheid olie toevoegen.
- Trek een lijn met met de zijkant van je houten lepel door de ajvar in de pan. Als je de bodem blijft zien en de ajvar langzaam terugzakt dan is de ajvar klaar.
- Proef de ajvar en voeg naar smaak meer zout toe.
- Laat de ajvar 10 minuten afkoelen en schep het in gesteriliseerde potten.
- Klop op een zachte ondergrond voorzichtig de luchtbellen uit de potten, draai het deksel stevig op de potten, zet de potten op de kop en laat afkoelen.
- Na afkoelen kunnen de potten weer omgedraaid worden en op een koele, donkere plaats worden bewaard.
- Vergeet niet de inmaakdatum ergens op de potten te vermelden.

Serveertips:
- Als dip: Serveer ajvar als dip bij verse groenten.
- Als spread: Gebruik het als spread op brood of toast.
- Als bijgerecht: Ajvar past goed bij gegrild vlees, vooral bij traditionele Balkanese gerechten zoals qofte.
- Als saus: Gebruik ajvar als saus voor pasta of als topping voor pizza. Het kan ook dienen als vervanging voor tomatensaus.

Vakantie in Albanië

Al jarenlang is Albanië een geliefde vakantiebestemming voor ons, de eigenaren van Aljeta. Niet alleen biedt het ons de kans om onze familie te bezoeken, maar het land zelf heeft ook zoveel te bieden. Het is een betaalbaar alternatief voor de soms overvolle en te toeristische plekken elders.

Jaarlijks trekken miljoenen mensen naar het zuiden van Europa op zoek naar de zon en de warmte, vooral naar landen als Spanje, Italië en Griekenland. Griekenland trekt vooral mensen aan vanwege zijn eeuwenoude cultuur en heerlijke gerechten, gecombineerd met een aangenaam klimaat en gastvrije bevolking.

Maar de laatste jaren ontstaan er wat kleine barstjes in dat beeld van Griekenland. Er zijn soms te veel toeristen, er zijn op sommige plaatsen te veel hotels gebouwd en in die hotels wordt te vaak bloedeloos Italiaans gekookt. Bovendien stijgen de prijzen ieder jaar weer.

Het Alternatief: Albanië
Vraag je jezelf af of er een alternatief bestaat? Dat alternatief is er en het heet Albanië. Dit land heeft alles wat Griekenland, Italië of Spanje bieden, misschien zelfs meer. Of je nu op zoek bent naar een aangenaam klimaat, avontuur, stranden of cultuur, Albanië heeft het allemaal.

Avontuurlijke vakanties in Albanië
De woeste Albanese Alpen (Noord Albanië) bieden honderden kilometers aan wandelroutes, prachtige meren en gebergtes. Maar niet alleen in het noorden is het avontuur te vinden. Ga bijvoorbeeld raften in de 'Grand Canyon' van Albanië, de ‘Osumi Canyon’ in Zuid-Centraal Albanië. Dagelijks vertrekken er vanuit Berat tours om dit prachtige gebergte te verkennen.

Strandvakanties in Albanië
Albanië heeft prachtige stranden langs de Adriatische en Ionische zeeën. Vooral de stranden rond Himare, zoals Livadhi Beach en Borsh Beach, worden geprezen vanwege hun natuurlijke schoonheid. Met kristalhelder water en fijne kiezelstranden zijn deze plekken perfect voor een familievakantie. In de buurt van de kustplaats Vlorë kun je ook persoonlijk bekijken hoe het fantanstisch smakende Aljeta Zeezout wordt geoogst.

Cultuur snuiven in Albanië
De geschiedenis van Albanië is overal tastbaar aanwezig. Steden als Berat en Gjirokastër, beide UNESCO-werelderfgoed, zijn echte must-sees.
- Berat, ook wel bekend als 'De Stad van 1000 Ramen', wordt gedomineerd door de indrukwekkende Berat Castle en staat tegenwoordig bekend om zijn olijfolieproductie. Het grootste gedeelte van de in Albanië geproduceerde olijfolie komt uit deze regio.
- Gjirokastër, ook wel 'De Stad met 1000 Treden' genoemd, is een architectonisch wonder met eeuwenoude meesterwerken. Tot op de dag van vandaag kun je dit het vakmanschap aantreffen op de oude ‘bazaar’, bestaande uit talloze kleine winkeltjes vol met handgemaakte vloerkleden, houtsnijwerk en handgegraveerde stenen.

Culinair genieten
De Albanese keuken is zeker beïnvloed door de Griekse en Ottomaanse keukens, maar heeft ook zijn eigen unieke smaken. De Albanese keuken is daardoor een fantastische mix van lokale en exotische gerechten. Wat je absoluut niet mag missen in je culinaire rondreis is petulla, het traditionele ontbijt. Vervolgens lunchen met stukje byrek, een heerlijke pastei. Sluit je dag af met een smakelijk vleesgerecht in één van de talloze taverna’s. En dit alles voor een aangenaam lage prijs.

Of je nu een culturele of een culinaire rondreis door Albanië wilt maken of rustig op een strand wilt ontspannen... Alles is mogelijk in dat land van bijna onbeperkte mogelijkheden.

Zelfs 'The Travel Club', een grote onafhankelijke Nederlandse reisorganisatie, heeft Albanië sinds 2024 in zijn assortiment opgenomen.

Enkele kleinere reisorganisaties specialiseren zich in Albanië Reizen. Met hun jarenlange persoonlijke ervaringen weten zij moeiteloos de allermooiste plekjes van het land te vinden voor een perfecte vakantie. Wij adviseren Traveling Albania, die samenwerkt met de beste lokale operatoren en beste accommodaties weet te vinden.

Aljeta extra vergine olijfolie is nu 'GOUD'

Iedereen vraagt zich wel eens af of olijfolie, die als extra vergine verkocht wordt, ook echt die kwalificatie mag dragen. De Keuringsdienst van Waarde heeft de problemen in 2024 pijnlijk blootgelegd. Er is in de wereld zoveel oneerlijkheid en fraude dat extra vergine olijfolie een officieel keurmerk zou moeten hebben. Welnu, dat keurmerk is er.

Een steekproef van het Olijfolie Instituut bij de drie grootste Nederlandse supermarkten heeft geleerd dat 74% van de flessen olijfolie, gelabeld als extra vergine, niet voldoet aan de etikettering. In sommige gevallen was zo erg dat de olijfolie bestempeld zou moeten worden als lampolie (lampante) en niet meer geschikt is voor menselijke consumptie.

Het Olijfolie Instituut is een onafhankelijke organisatie die olijfolie beoordeelt en vervolgens daar een keurmerk voor afgeeft in de vorm van goud, zilver of brons.

Denk niet dat het proces eenvoudig is, want de olijfolie dient een aantal strenge testen te ondergaan. Als eerste wordt het onderworpen aan een voorselectie, waarbij de olie onderzocht wordt op fouten. Daarbij wordt gebruik gemaakt van een elektronische neus, de e-Nose. Deze spoort ‘fouten’ op als een verkeerd productieproces, onjuiste opslag, verouderde olie of toevoeging van andere substanties. Vervolgens worden echte neuzen in stelling gebracht. Het organoleptisch panel dat werkt volgens de door het International Olive Council (I.O.C.) vastgestelde richtlijnen. Het panel beoordeelt de olie volgens een 100-puntensysteem en geeft aan de hand van de uitkomsten een keurmerk af.

Aljeta extra vergine olijfolie heeft deze dubbele keuring met vlag en wimpel doorstaan en heeft nu een gouden keurmerk verdiend. Dat betekent dat onze olijfolie behoort tot de allerbeste extra vergine olijfolie die in Nederland te koop is.

Hoe goed is Aljeta extra vergine olijfolie volgens het keurmerk van het Olijfolie Instituut? Heel goed is het antwoord, want ze typeren 'goud' als een extra vergine olijfolie van 'excellente kwaliteit als het gaat om smaak, complexiteit en harmonie'.

Koop je Albanese Aljeta extra vergine olijfolie hier.

Sinaasappeldressing met walnoot

Deze Mediterrane dressing met sinaasappelsap en walnoten is ook weer supergezond. In veel recepten wordt in plaats van sinaasappelsap gebruik gemaakt van het wat zuurdere citroensap. Door gebruik te maken van sinaasappelsap wordt deze dressing ietwat zoeter van smaak.

De walnootdressing met sinaasappelsap is een perfecte smaakmaker over kipgerechten, salades en groenten. Ook kun je hem gebruiken als dip bij borrelplanken met kaassoorten als feta of gorgonzola.

Op internet circuleren nogal wat gelijksoortige recepten waar de ingrediënten tot moes gepureerd moeten worden, maar dat is een onjuiste manier om met de ingrediënten om te gaan. Het is namelijk helemaal niet nodig om een blender of foodprocessor te gebruiken, want de stukjes walnoot geven juist een extra dimensie aan deze dressing.

De gezondheidsvoordelen van de ingrediënten:
- Extra vergine olijfolie bevat veel enkelvoudig en meervoudig onverzadigde vetzuren, die een positieve invloed hebben op je hart en bloedvaten, terwijl een stofje in de extra vergine olijfolie, oleocanthal, zelfs een pijnstillende werking heeft;
- Honing: de antioxidanten in honing lijken een positief effect te hebben op het ontstaan van hart- en vaatziekten, terwijl andere onderzoeken aantonen dat honing mogelijk positieve effecten op depressieve gevoelens heeft[1];
- Sinaasappel bevat veel vitamine C dat de opname van ijzer stimuleert, terwijl de oplosbare vezels positief werken op de gezondheid van hart en bloedvaten door het 'slechte' LDL-cholesterolniveau te verlagen. Minder bekend is dat het regelmatig consumeren van citrusvruchten ook al een positief effect heeft op depressieve gevoelens[2];
- Walnoten zijn rijk aan meervoudige onverzadigde vetzuren. Een dieet, rijk aan walnoten, zou kwalen als de Ziekte van Parkinson, de Ziekte van Alzheimer en depressie mogelijk kunnen voorkomen[3].

Ingrediënten:
- sap van een sinaasappel.
- 35 gram geroosterde walnoten, ruw gehakt.
- een eetlepel honing.
- vier eetlepels extra vergine olijfolie.
- Aljeta Zeezout naar smaak.

Bereiding:
- Rooster de walnoten in een koekenpan (zonder olie) totdat ze goudbruin zijn en een heerlijke geur afgeven. Hak de walnoten naar eigen inzicht fijn.
- Meng alle ingrediënten met een vork of garde in een kom.
- Proef de dressing even, want door de walnoten kan de dressing wat flauw zijn. Door het toevoegen van een snufje zout wordt dat opgelost.
- Zet de dressing (eigenlijk is het een vinaigrette, omdat olie en citroensap van nature niet met elkaar willen mengen) een uurtje in de koelkast.
- Voor het opdienen de dressing nog even goed mengen met een vork of garde.

[1] Ehigiator et al: Honey: A remedy for depression. An investigation by experimental validation and molecular docking studies in International Journal of Pharmacology and Pharmaceutical Sciences - 2021. Zie hier.
[2] Kakutanie et al: Impact of citrus fruit intake on the mental health of patients with chronic heart failure in Journal of Cardiology - 2022. Zie hier.
[3] Chauhan, Chauhan: Beneficial Effects of Walnuts on Cognition and Brain Health in Nutrients - 2020

Sinaasappelijs met olijfolie

Op de vraag waar de meeste Europese sinaasappels vandaan komen zal menigeen Spanje noemen. Dat antwoord klopt, want in de regio rondom de Zuid-Spaanse stad Valencia staan, zo ver het oog reikt, ontelbare sinaasappelbomen (Citrus sinensis).

Albanië is een land waar de teelt van sinaasappels sterk groeiende is. Cijfers uit 2018 tonen aan dat het land in Europa op de zevende plaats stond qua oppervlakte aan sinaasappelboomgaarden en dat is best een knappe prestatie voor één van de kleinste landen van Europa. In slechts een jaar tijd groeide het areaal van het land echter met 50% en bereikte het 300 hectare. Verwacht wordt dat de productie sterk zal blijven toenemen als gevolg van het perfecte klimaat van Albanië en de nabijheid van Europese exportmarkten.

Groene sinaasappels
Een sinaasappel verkleurt tijdens rijping van groen naar oranje. Sinaasappels zijn eigenlijk wintervruchten en hebben koeler weer nodig om hun kenmerkende oranje kleur te krijgen. Als de sinaasappel aan de boom rijpt maakt deze het groene gepigment chlorofyl aan. Dat zorgt er voor dat de sinaasappel energie uit zonlicht absorbeert. Koude nachten zorgen ervoor dat de vrucht het chlorofyl verliest en een dieporanje kleur ontwikkelt, vergelijkbaar met bladeren aan een boom in de herfst. Als je een sinaasappel tegenkomt die groen getint is, betekent dit niet dat hij niet rijp is. Wanneer het weer in het late voorjaar en de vroege zomer weer opwarmt, heeft de citrus de neiging om opnieuw groen te worden om zichzelf tegen zonnebrand te beschermen.

Stel dat je op een zwoele zomerdag wat vrienden en vriendinnen op bezoek hebt en je wilt ze met een verfrissend tussendoortje verrassen. Dan hebben wij van Aljeta een suggestie: IJs van sinaasappel en olijfolie.

Het onderstaande recept stamt uit Valencia, waar het 's zomer verschroeiend heet kan worden. Wees niet bang dat het ijs naar koude olijfolie zal smaken. Het zorgt juist voor een subtiele romige smaakbeleving.

Ingrediënten
- 150 gram basterdsuiker
- 250 ml sinaasappelsap (sap van circa 7 sinaasappels)
- rasp van de schil van twee van de sinaasappels
- sap van een halve citroen
- 150 ml extra vergine olijfolie

Bereiding
- Doe de suiker in een sauspan met 100 ml van het sinaasappelsap. Laat de suiker op een laag vuur langzaam smelten.
- Doe de oplossing in een kom en laat helemaal afkoelen.
- Mix (met een mixer of keukenmachine) de geraspte schil met de rest van het sap, citroensap en olijfolie door het afgekoelde mengsel.
- Giet het mengsel in een plastic bak en stop deze in de vriezer.
- Om vorming van ijskristallen te voorkomen meng je het na een uurtje goed door met een vork. Herhaal dit om het half uur. Bij de vierde keer gebruik je geen vork, maar een handmixer of staafmixer. Laat het ijs daarna nog minimaal één uur aanvriezen.
- Bewaar het ijs afgedekt tot gebruik in de vriezer bij een temperatuur van –18°C.
- Haal de ijs een kwartiertje voor gebruik uit de vriezer, zodat het eenvoudiger te scheppen is.

Op sociale media circulereert de laatste tijd een recept van roomijs met daarover een paar druppels extra vergine olijfolie gesprenkeld en afgemaakt met een paar vlokken Aljeta Zeezout, maar het hierboven beschreven recept bevat minder calorieën en is daarmee een perfecte keuze voor mensen die een gezonde levensstijl nastreven.