[32] Wat wetenswaardigheden over Albanië

Albanië was nog niet zo lang geleden een van de meest gesloten landen van Europa. Communisme leek gefixeerd te zijn door gesloten grenzen, hekwerken en muren. Vaak niet om de buitenwereld tegen te houden, maar om de bewoners binnen te houden. Een heel land als gevangenis. Gelukkig is die periode van duisternis voorbij, maar Albanië blijft vooral een mysterie.

[a] De naam 'Albanië' verklaard

[Brug uit de Ottomaanse tijd nabij Shkoder in Noord-Albanië]

Eigenlijk weet niemand wat de naam 'Albanië' betekent, maar op deze plaats kunnen we eindelijk een poging doen wat helderheid te verschaffen. Het lijkt er namelijk op dat de naam van het land familie is van 'Alpen' en zelfs van 'Albion', een oude naam voor Brittannië. Het is verwant aan het Latijnse albus ('wit') en het nog oudere Oudgriekse woord alphós (αλφός), wat eveneens 'wit' betekende. Het beschrijft (waarschijnlijk) de met sneeuw bedekte bergen van het Albanese binnenland, de Albanese Alpen. Albanoi (Aλβανοί) was de door de oude Grieken gegeven benaming van een Illyrische stam, die in een regio van het huidige Albanië leefde. De Illyriërs waren een nogal diverse groep die zo'n beetje de westelijke delen van de Balkan bewoonde.

Maar de Albanezen zelf noemen hun land niet Albanië, maar 'Shqipëri' wat je kunt vertalen als 'Land van de Adelaars'. De adelaar heeft namelijk een ontzettend belangrijke betekenis voor het Albanese volk en wordt beschouwd als zowel hun nationale als etnische symbool.

[b] Het ontwerp van de Albanese vlag (of Prins Skanderbeg, de nationale held van Albanië)

De Albanese vlag (Flamuri i Shqipërisë) toont een zwarte, tweekoppige adelaar op een effen rode achtergrond. Dit ontwerp is afkomstig van Prins Skanderbeg (of Skënderbeu), geboren als Gjergj Kastrioti (1405-1468), lid van het adellijk geslacht Kastrioti. Deze dynastie regeerde over het vorstendom Kastrioti in Centraal-Albanië. Skanderbeg werd in 1444 gekroond tot vorst van heel Albanië. Hij was hier opperbevelhebber van het Albanese leger gedurende de Albanees-Ottomaanse oorlog, een 'conflict' op de Balkan dat plaatsvond van 1432 tot 1479 tussen de legers van een reeks Albanese vorsten en die van de Ottomaanse sultans. Vanwege de opmerkelijke resultaten die hij hier boekte (24 overwinningen in 25 veldslagen), wordt hij door de meeste Albanezen beschouwd als de nationale held.

Wat men gemakshalve vergeet is dat Skanderbeg eerst in dienst van de Ottomanen vocht, maar op een geschikt moment naar de vijand, de Albanezen, overliep. Zelfs zijn naam Skanderbeg is verbasterd Ottomaans, Iskender bey betekent 'Heer Alexander', een verwijzing naar Alexander de Grote en een eretitel die hem gegeven werd door een dankbare sultan.

Skanderbeg ontwiep voor zichzelf een herkenbare vlag met een tweekoppige adelaar tegen een rode achtergrond, die later tijdens de Middeleeuwen ook door verschillende adellijke families in Albanië werd gebruikt en uiteindelijk het symbool werd van het Albanese volk.

Het ontwerp van de vlag was niet geheel toevalling, want het was een aangepaste versie van de vlag van het Oost-Romeinse Rijk, die overging in het Byzantijnse Rijk en later verwaterde tot het Ottomaanse Rijk. Skanderbeg kaapte dus eigenlijk de vlag van de voorganger van zijn vijand.

[c] Zog, de (enige) Koning van Albanië
Net als Griekenland heeft ook Albanië even geëxperimenteerd met het idee van een koninkrijk.

De ietwat ijdele Ahmet Muhtar Bey Zogu Velika (1895-1961) was van 1925 tot 1928 president van Albanië en beklom daarna 1946 als Zog I Scanderbeg III de troon als koning. Hij was de eerste en enige monarch van Albanië. Hij was ook de enige moslimkoning in de moderne Europese geschiedenis en kreeg een ietwat treurige reputatie omdat hij talloze moordpogingen wist te overleven.

Koning Zog speelde een belangrijke rol in de modernisering van Albanië tijdens zijn regering. Hij bevorderde de ontwikkeling van de infrastructuur, introduceerde de eerste grondwet van het land en legde diplomatieke betrekkingen aan met talloze buitenlandse landen.

Zijn inspanningen werden echter abrupt afgebroken toen Italië in april 1939 Albanië lafhartig binnenviel. Mussolini verklaarde Albanië tot een Italiaans protectoraat onder koning Victor Emmanuel III, waardoor Zog gedwongen werd in ballingschap te gaan. Ondanks deze tegenslag bleef hij tot aan zijn dood in 1961 pleiten voor de onafhankelijkheid en soevereiniteit van Albanië.

Koop je Albanese Aljeta extra vierge olijfolie hier.

[31] De Spaanse Paradox verklaard

We hebben het op deze plaats al eerder gehad over de bekende Franse Paradox, waarbij we aantoonden dat de vermoedelijke oorzaak van deze tegenstelling te verklaren was door het gebruik van olijfolie (in het zuiden) en boter (in het noorden) van Frankrijk.

Maar er bestaat ook een veel minder bekende tegenstelling: de Spaanse Paradox. In Spanje krijgt de bevolking steeds meer te maken krijgt met omstandigheden die hart- en vaatziekten kunnen veroorzaken. Denk aan veranderingen in dieet, gebrek aan lichaamsbeweging, de effecten van roken, socio-economische stressfactoren en economische onzekerheden.

De paradox in cijfers: meer risicofactoren, minder sterfte
De prevalentie van deze risicofactoren voor hart- en vaatziekten is in Spanje de afgelopen jaren geleidelijk toegenomen, hoewel de morbiditeit en mortaliteit in verband met die hart- en vaatziekten, vreemd genoeg, niet zijn meegestegen. Dit verschijnsel noemt men de Spaanse Paradox.

Er zijn dus wel meer mensen met hart- en vaatproblemen, maar er overlijden een stuk minder aan dan je zou verwachten op basis van de gegevens van andere landen. Wat kan de oorzaak van deze opmerkelijke loskoppeling zijn, zo vroegen wetenschappers zich terecht af.

Uit onderzoek blijkt dat het gebruik van extra vierge olijfolie je hart en bloedvaten kennelijk blijft beschermen tegen de ernstigste gevolgen van die cardiovasculaire problemen[1].

Dus, ondanks het feit dat men in Spanje (en in andere Mediterrane landen) steeds ongezonder leeft, heeft extra vierge olijfolie nog steeds een essentiële beschermende rol voor je hart- en bloedvaten.

Daling in consumptie van traditionele Mediterrane voeding
Vooral kinderen en jongeren volgen het traditionele voedingspatroon steeds minder. Gegevens van het Spaanse Ministerie van Landbouw, Visserij en Voeding laten zien dat de consumptie per persoon van belangrijke Mediterrane producten tussen 2000 en 2023 stevig is gedaald. De grootste afnames zijn te zien bij vers brood, wijn, vis, zeevruchten, granen en extra vierge olijfolie. Ook de consumptie van peulvruchten, rood vlees, vers fruit, verse groenten en rijst is behoorlijk afgenomen [Bron].

Deze veranderingen in consumptie hebben vooral te maken met een verminderde naleving van traditionele voedingspatronen. Factoren zoals gemak (fast food, ultra bewerkt voedsel), minder tijd voor koken, hogere prijzen voor levensmiddelen en nieuwe voedseltrends, vaak verspreid via sociale media, spelen hierbij een rol.

[1] Soriguer et al: Mediterranean diet and the Spanish paradox. A hypothesis in Medical Hypotheses – 2013. Zie hier.

Koop je Albanese Aljeta extra vierge olijfolie hier.

[30] Spaghetti Aglio e Olio

Wie kent niet de bekende spaghetti Bolognese, de pasta met een saus van gehakt en tomaten. De Bolognese saus, ragú genoemd in het Italiaans, is familie van de Franse ragout, een stoofpot van ingrediënten die in kleine stukjes zijn gesneden. Beide werden pas in de 18de eeuw populair.

Het oudste gedocumenteerde recept voor een ragù, geserveerd met pasta, dateert uit het einde van de 18e eeuw uit Imola, nabij Bologna, toen Alberto Alvisi, kok van de plaatselijke kardinaal Barnaba Chiaramonti, de latere paus Pius VII, zijn recept aan het papier toevertrouwde.

Da's rijkelijk laat, zo zal de lezer terecht opmerken, maar deze lezer vergeet dat tomaten niet inheems in Europa waren. Ze werden voor het eerst door West-Europese ogen aanschouwd na 1492 toen Columbus en zijn metgezellen de Nieuwe Wereld hadden ontdekt. Heel lang was men bevreesd dat tomaten giftig waren. Die gedachte was niet zo heel vreemd, omdat tomaten en aardappels allebei tot de gevreesde nachtschadefamilie (Solanaceae) behoren. Zowel aardappels als tomaten hadden toen fruit dat toendertijd vrijwel gelijk was: kleine, zure groene bessen. De bessen van de aardappel waren dodelijk giftig, terwijl die van de tomaat (na behoorlijk wat natuurlijke selectie) heerlijk zoet en gezond konden zijn.

[Onrijpe bessen van de aardappel (links) en de tomaat (rechts)]

Spaghetti Aglio e Olio
Voordat de tomaat zijn intrede in de Italiaanse keuken deed waren de pastagerechten een stuk minder kleurrijk. Een voorbeeld daarvan is Spaghetti Aglio e Olio, letterlijk vertaald 'Spaghetti met Knoflook en Olie'. Het gerecht behoort tot de zogenaamde cucina povera ('armeluis keuken') en is een typisch gerecht uit de oude Italiaanse stad Napels. Het toont ons tegelijkertijd hoe men met een minimum aan ingrediënten toch snel een heerlijk gerecht op tafel kon toveren.

Met slechts een paar ingrediënten – spaghetti, knoflook en olijfolie – creëer je in een handomdraai een authentiek en gezond pastagerecht.

Ingrediënten:
- 400 gram spaghetti
- 6 teentjes knoflook (dun gesneden)
- 120 milliliter Aljeta extra vierge olijfolie
- Zeezout en versgemalen zwarte peper (naar smaak)
- 10 gram verse peterselie (fijngehakt)
- Parmezaanse kaas (versgeraspt, optioneel)

Bereiding:
- Bak de dun gesneden knoflook even licht aan in extra vergine olijfolie.
- Soms voegt men rode pepervlokken toe (in dat geval heet het gerecht spaghetti aglio, olio e peperoncino).
- De olijfolie en knoflook worden vervolgens gemengd met spaghetti die in lichtgezouten water is gekookt.
- Fijngehakte peterselie wordt vervolgens vaak toegevoegd als garnering.

Wijnsuggestie: Een droge witte wijn zoals Pinot Grigio past perfect bij dit lichte, smaakvolle gerecht.

Koop je Albanese Aljeta extra vierge olijfolie hier.

[29] Albanese olijvenoogst in de problemen

Een nijpend tekort aan arbeidskrachten zorgt voor toenemende problemen bij de jaarlijkse oogst van olijven in Albanië.

Eigenlijk lijdt het land nog steeds onder de naweeën van de zelfgekozen isolatie van het Communistische bewind van Enver Hoxha (1908-1985) en diens opvolgers. Albanië werd pas in 1991 een parlementaire democratie. Een nijpend gebrek aan werkgelegenheid op het platteland dwingt jonge Albanezen tegenwoordig om hun heil in landen als Griekenland en Italië te zoeken. Daar krijgen ze een baan in de vele toeristenhotels of in de landbouw. Dat massale vertrek heeft geleid tot een sterk vergrijzende beroepsbevolking in de Albanese landbouwsector.

Meer olijfbomen, minder arbeidskrachten
In Albanië worden ieder jaar meer olijfbomen aangeplant, zelfs in de meer onherbergzame gebieden. Vanwege het historisch gefragmenteerde landeigendom van Albanië en het onherbergzame terrein in de voornaamste olijfteeltregio's van het land, worden het planten, snoeien en oogsten meestal nog steeds handmatig gedaan. Die taken moeten steeds meer worden uitgevoerd door steeds oudere mannen.

Daardoor kunnen steeds meer olijven niet worden geoogst en blijven onaangeroerd aan de boom hangen. De lonen van de wel beschikbare krachten stijgen voortdurend als gevolg van vraag en aanbod. Ongeveer 30 procent van de kosten van de olijfproductie bestaat alleen uit het oogsten.

Albanië exporteerde in de eerste negen maanden van 2024 slechts 2,400 ton olijfolie, een daling van 60 procent ten opzichte van dezelfde periode in 2023. Als gevolg hiervan zijn de prijzen van extra vierge olijfolie in 2024 ten opzichte van een jaar eerder bij de boer gestegen met soms wel 50 procent!

De toekomst
Hoewel producenten er alles aan doen om de impact voor consumenten te beperken, is het door de stijgende kosten onvermijdelijk dat prijzen in de toekomst onder druk komen te staan. Bij Aljeta streven we ernaar onze extra vierge olijfolie toegankelijk te houden, maar we kunnen niet uitsluiten dat enige prijsaanpassingen nodig zullen zijn.

Wil je verzekerd zijn van de beste kwaliteit Albanese olijfolie? Dan is dit hét moment om je favoriete Aljeta extra vierge olijfolie in huis te halen.

Koop je Albanese Aljeta extra vierge olijfolie hier.

[28] Een vergeten chilipeper: de Albanian Red Hot

Het Ottomaanse Rijk, de spirituele opvolger van het Byzantijnse Rijk, veroverde de Balkan halverwege de 14de eeuw. Pas toen ze bij het Beleg van Wenen van 1683 vernietigend waren verslagen, brokkelde het Ottomaanse Rijk snel af. Wat restte was het huidige Turkije.

[De Albanian Red Hot]

De Turken dropen dus eindelijk af, maar hun smakelijke gerechten bleven grotendeels achter. Ik noem hier slechts de bekende tzaziki, de frisse Griekse yoghurtsaus, die in Albanië met Salsë Kosi en Xaxiq vrijwel gelijksoortige tegenhangers heeft. Maar ook chilipepers bleken bij de plaatselijke bevolking zeer in de smaak te vallen. Pas na de Koude Oorlog (1945-1991) ontworstelden de Albanezen zich aan de soms zelfgekozen afzondering. Die langdurige periode van afzondering heeft er dus onbedoeld voor gezorgd dat er regionale heirlooms bleven bestaan. Pas nu raken ze buiten Albanië bekend.

Uit Albanië komt de zeer zeldzame Albanian Red Hot, die zijn naam te danken heeft aan zijn rode kleur en zijn pittige smaak. Hij is dus niet superheet, zoals je zijn naam zou kunnen vertalen. Zijn pittigheid schommelt rondom de 5,000 SHU's. Dit is een variant van de Capsicum annuums, maar hij vertoont de krimpscheuren van een jalapeño. Corked ofwel 'gekurkt' noemen de Engelsen dit verschijnsel.

Deze peper wordt in Albanië Aci Kirmizi Arnut genoemd en die benaming stamt linea recta uit het turks: het betekent 'Rode Albanese Peper'.

Deze chilipeper heeft een zoete, rijke en bijna notige smaak, die soms zelfs een beetje aan kers doet denken. Hij wordt ongeveer 15 centimeter lang. Perfect om vers te eten, te grillen of te 'verpoederen'. Volgens een Turkse vriend was dit de chilipepervariant waar ooit hun bekende chilipoeder kırmızı ('rood') van werd gemaakt. Tegenwoordig wordt daarvoor de Urfa Biber gebruikt.

[De Vezena Piperka]

Niet zo heel verwonderlijk groeit in het naburige Noord-Macedonië een gelijkvormig broertje, die getooid is met de naam Vezena Piperka ofwel de 'Versierde Peper'.

[27] Bakken met olijfolie (in plaats van boter)

Steeds meer mensen zoeken naar gezondere alternatieven om te bakken. Een slimme en eenvoudige stap is het vervangen van boter door extra vierge olijfolie. Dit zorgt niet alleen voor een gezonder bakresultaat, maar geeft je baksels ook een heerlijke, subtiele smaak.

Waarom Olijfolie de Beste Botervervanger is
Extra vierge olijfolie zit boordevol gezonde enkelvoudig onverzadigde vetten, die bijdragen aan een sterk hart en helpen het LDL-cholesterol te verlagen. In tegenstelling tot boter, dat rijk is aan verzadigde vetten, bevat olijfolie ook krachtige antioxidanten, zoals vitamine E en polyfenolen, die helpen bij het bestrijden van subklinische ontstekingen die een rol spelen bij hartproblemen.

Olijfolie wordt niet voor niets al eeuwenlang gebruikt in het Mediterrane dieet, een eetpatroon dat bekendstaat om zijn gezondheidsvoordelen. Wil je meer weten over hoe olijfolie bijdraagt aan een gezonde levensstijl? Lees dan ons veelgelezen artikel over het Mediterrane Dieet en de Voordelen van Extra Vierge Olijfolie.

Bakken met Olijfolie: Gezond, Veelzijdig én Lactosevrij
Olijfolie is een fantastische vervanger voor boter in verschillende bakrecepten, van koekjes en cake tot brood. Het zorgt voor een luchtigere textuur, een smeuïg resultaat en een subtiele, verfijnde smaak.

Een extra voordeel is dat bakken met olijfolie je recepten volledig lactosevrij maakt, wat ideaal is voor mensen met een lactose-intolerantie of zuivelallergie.

Wil je een klassiek bakrecept een gezondere twist geven? Probeer eens het recept van de heerlijke Olijfolietulband en ontdek het verschil!

Praktische Tips voor Bakken met Olijfolie
Als je boter vervangt door olijfolie, is het belangrijk om de juiste verhoudingen te gebruiken.

Een algemene richtlijn is om 75% van de hoeveelheid boter te gebruiken die in het recept wordt genoemd. Dus als een recept 100gram boter vereist, kun je 75 gram olijfolie gebruiken. Houd er rekening mee dat olijfolie de textuur en smaak van gebakken goederen licht kan veranderen.

Veel mensen blijken deze veranderingen echter te waarderen en merken op dat de textuur van hun baksels vaak lichter en vochtiger is.

Conclusie: Een Simpele Stap naar Gezonder Bakken
Door boter te vervangen door extra vierge olijfolie zet je een eenvoudige, maar effectieve stap om je gezondheid te verbeteren. Het verbetert ook nog eens de smaak en textuur van je baksels.

Wij van Aljeta adviseren: Probeer het gewoon eens.

Koop je Albanese Aljeta extra vierge olijfolie hier.

[26] De Reis van de Salsa Verde

Salsa Verdes zijn een familie van koude sauzen, gebaseerd op fijngesneden groene kruiden. De term 'salsa verde' betekent niets anders dan 'groene saus' in zowel het Italiaans als Spaans. Het is een vrij algemene omschrijving en dat betekent ook dat er nogal wat variatie in de receptuur zal bestaan.

Ontstaan van Salsa Verde
Salsa verdes hebben hun oorsprong in het Midden-Oosten en moeten daar meer dan 2,500 jaar geleden zijn ontstaan. Romeinse soldaten en ambtenaren namen het recept mee naar huis en daarmee begon de wereldreis van deze beroemde saus.

Uit de vijfde eeuw stamt de 'De re culinaria' ('Over het onderwerp koken'), een collectie recepten uit het oude Rome. Eén van die recepten is die van een ius viride in avibus ('groene saus voor gevogelte'). Die saus bestond uit peper, karwij, nardus, komijn, laurierblaadjes, een verscheidenheid aan groene kruiden, dadels, honing, azijn, wijn, bouillon en extra vierge olijfolie.

Salsa Verde in Italië

In Italië evolueerde ius viride tot salsa verde en die wordt tegenwoordig bereid met peterselie, azijn, kappertjes, knoflook, ui, ansjovis en extra vierge olijfolie. Alle ingrediënten worden fijngesneden en samengevoegd.

Vanuit Italië werd het recept van deze saus meegevoerd naar landen als Frankrijk (als sauce verte) en Duitsland (als grüne Soße).

Grüne Soße in Duitsland

Er zijn aanwijzingen dat de Grüne Soße al rond het jaar 1700 in Frankfurt am Main terecht gekomen is door de Italiaanse handelsfamilies Bolongaro en Crevenna. In die plaats noemt men deze saus Frankfurter grie soss. Een mogelijke oorsprong van de Duitse variant moet worden gezocht bij de hugenoten die emigreerden naar Kurhessen in de 18e eeuw. Niet verwonderlijk gebruikt de Duitse variant een andere samenstelling van kruiden, omdat die uit Middellandse Zeegebied toentertijd lastig verkrijgbaar waren in Duitsland.

Sauce Verte in Frankrijk

In Frankrijk transformeerde de salsa verde tot sauce verte en werd ook in de Franse cuisine opgenomen. Het originele Franse recept gebruikt broodkruim en extra vierge olijfolie, maar de meeste moderne recepten laten deze saus evolueren tot een groene mayonaise, die met dragon, peterselie en soms salie op smaak is gebracht. De plaats van azijn is hier ingenomen door citroensap.

Greensauce in Engeland

De Engelse greensauce is de voorloper van de nu traditionele Engelse mint sauce (love it or hate it). De Engelse greensauce voor de 'gewone man' werd in het verleden gemaakt van kruiden, met name zuring, gemengd met azijn en honing. De versie voor de aristocratie werd in de 12e eeuw voor het eerst in een document vermeld door Alexander Neckham (1157-1217). Zijn recept voor greensauce bevat salie, peterselie, dille, tijm, knoflook, zout, peper en een totaal vergeten specerij met de naam costus.

Salsa Verde in Mexico

In Mexico is de salsa verde weer wat verder van het oorspronkelijke recept afgedreven. De basis bestaat daar uit groene tomatillo's, een familielid van tomaten.

In sommige recepten op Nederlandstalige websites staat iets te enthousiast dat er groene tomaten moeten worden gebruikt bij de bereiding van salsa verde, maar dat doen zou een grote vergissing zijn: groene tomaten zijn namelijk nog giftig.

Een goede raad tot slot
Maar omdat tomatillo's bovendien nogal prijzig zijn, lijkt het ons een veel beter idee om gebruik te maken van de traditionele Franse receptuur van sauce verte. Oud brood is immers altijd wel voorradig.

Recept van een Sauce Verte
Hieronder volgt het oorspronkelijke recept van een Franse sauce verte. Deze saus is echt heerlijk bij vlees- en visgerechten. Perfect als dip bij de barbecue.

Ingrediënten:
- Eén kop brood van een dag oud (korst verwijderd en in kleine stukjes gescheurd)
- Halve kop Aljeta extra vierge olijfolie
- Zes eetlepels spinazie (fijngesneden)
- Vier eetlepels peterselie (fijngesneden)
- Twee eetlepels dille (fijngesneden)
- Twee eetlepels bieslook (fijngesneden)
- Eén eetlepel dragon (fijngesneden)
- Drie teentjes knoflook (fijngesneden)
- Twee eetlepels citroensap
- Zeezout en peper naar smaak
- Water

Bereiding:
- Doe de stukjes oud brood in een kom met water en laat ongeveer tien minuten staan tot het brood zacht is en veel water heeft opgenomen. Knijp daarna het overtollige water uit het brood.
- Meng alle groene ingrediënten in een aparte kom.
- Voeg het vochtige brood, het citroensap en het grootste deel van de extra vierge olijfolie toe. Prak het met een vork (of doe het in een blender) tot er een glad geheel is ontstaan.
- Breng op smaak met zeezout en peper.
- Sprenkel er tot slot nog wat extra vierge olijfolie overheen.

Koop je Albanese Aljeta extra vierge olijfolie hier.

[25] Flespompoen-Wortelsoep

Aan het einde van het jaar trekt de kou weer ons land binnen. Dat is dé periode voor warme, volle smaken. Deze Flespompoen-Wortelsoep is een perfecte manier om zowel lichaam als geest te verwarmen. Door de groenten te roosteren met Aljeta Extra Vierge Olijfolie, krijgt de soep een diepe, volle smaak. Een scheutje kokosmelk zorgt voor een zijdezachte textuur – ideaal voor knusse herfstavonden.

Pompoen in de Albanese keuken
Pompoenen spelen wereldwijd een belangrijke rol in diverse nationale keukens. In Albanië zijn ze een onmisbaar ingrediënt in een aantal traditionele gerechten, waaronder Byrek me Kungull ('taart met pompoen'). Dit is een hartige taart met filodeeg en een zoete pompoenvulling die vooral in de herfst erg populair is. Dat gerecht staat symbool voor de overvloed en saamhorigheid die het oogstseizoen kenmerkt. Pompoenen staan daarnaast symbool voor warmte en geborgenheid en vormen de basis van recepten die vaak van generatie op generatie worden doorgegeven.

Flespompoen-Wortelsoep
Een romige, herfstige soep met geroosterde flespompoen en wortel. Heerlijk als voorgerecht of hoofdgerecht.

Ingrediënten:
- Eén grote flespompoen (gehalveerd en ontpit)
- Drie winterwortels (in dunne plakjes gesneden)
- Eén ui (fijngesneden)
- Drie tomaten (in stukken gesneden)
- Drie teentjes knoflook (fijngesneden)
- Vier kopjes groentebouillon
- Vier eetlepels Aljeta Extra Vierge Olijfolie
- Versgemalen Aljeta zeezout en peper naar smaak

Bereiding:
- Verwarm de oven voor op 200°C en bekleed een bakplaat met bakpapier.
- Plaats de flespompoenhelften (met de snijkant naar boven) op de bakplaat. Leg de wortels, ui, tomaten en knoflook ook op de bakplaat.
- Spray de groenten royaal met vier eetlepels Aljeta extra vierge olijfolie.
- Rooster de groenten 40 tot 45 minuten in de oven tot de flespompoen en wortels zacht zijn.
- Schep het vruchtvlees uit de geroosterde flespompoen en voeg dit samen met de andere geroosterde groenten en de olijfolie van de bakplaat in een grote soeppan.
- Voeg de groentebouillon toe en laat het geheel 10 minuten zachtjes koken.
- Gebruik een staafmixer om de soep tot een glad geheel te pureren.
- Voeg 2 à 3 eetlepels Aljeta extra vierge olijfolie toe voor extra smaak. Breng op smaak met versgemalen zeezout en peper.
- Schep de warme soep in kommen en garneer met pompoenpitten, verse kruiden of een extra scheutje Aljeta extra vierge olijfolie.

Koop je Albanese Aljeta extra vierge olijfolie hier.

[24] Olijfolie en Acetylcholinesterase

We kunnen ons voorstellen dat je nog nooit gehoord hebt van acetylcholinesterase, gewoonlijk afgekort tot AchE.

Welnu, die acetylcholinesterase is een enzym dat de neurotransmitter acetylcholine (ACh) in de hersenen afbreekt nadat de informatie tussen twee zenuwcellen is overgedragen. Acetylcholine draagt het signaal van een zenuwcel over naar receptoren van een spiercel, waardoor deze samentrekt. Hierna wordt het acetylcholine afgebroken.

In meer wetenschappelijke termen gezegd: De acetylcholinesterase is geconcentreerd in de synaptische spleet tussen twee synapsen (de uiteinden van zenuwcellen) in de hersenen, waar het de signaaloverdracht beëindigt door acetylcholine te hydrolyseren.

Verband acetylcholinesterase en cognitieve achteruitgang
Nu wordt gedacht dat cognitieve achteruitgang, zoals je kunt bijvoorbeeld observeren bij de Ziekte van Alzheimer en dementie, te maken heeft met een afname van de beschikbaarheid van acetylcholinesterase. Daardoor ontstaat een hoge anticholinerge belasting in de hersenen. Als deze situatie langere tijd blijft bestaan is het risico op het ontstaan van de Ziekte van Alzheimer en dementie meer dan verdubbeld[1].

Artsen kunnen cholinesteraseremmers bij dementie voorschrijven en je krijgt dan rivastigmine in pleistervorm of galantamine in vertraagde afgifte. Misselijkheid en braken zijn vaak gemelde bijwerkingen van deze medicijnen.

Daardoor lijkt het dus een goed idee te zijn dat je probeert om de beschikbaarheid van acetylcholinesterase en diens broertje butyrylcholinesterase (BuChE) in je brein op een meer natuurlijke manier peil te houden.

Olijfolie en acetylcholinesterase
Het blijkt dat in olijfolie een aantal stofjes verborgen zitten die in staat zijn de afbraak van acetylcholinesterase (AChE) te remmen[2]. Onderzoek toont aan dat luteolin-7-O-glucoside, isoharmnentine en apigenine allen betrokken zijn bij die remmende activiteit, terwijl oleuropeïne en hydroxytyrosol een interessant potentieel lijken te hebben.

De conclusie is onontkoombaar dat het toevoegen van voldoende hoeveelheden extra vierge olijfolie in je dagelijks eetpatroon kan helpen om (het begin van) ouderdomskwalen als de Ziekte van Alzheimer en dementie te vertragen of zelfs te ontlopen.

[1] Taylor-Rowan et al: Anticholinergic burden (prognostic factor) for prediction of dementia or cognitive decline in older adults with no known cognitive syndrome in Cochrane Database of Systematic Reviews – 2021
[2] Romero-Márque et al: Effect of olive leaf phytochemicals on the anti-acetylcholinesterase, anti-cyclooxygenase-2 and ferric reducing antioxidant capacity in Food Chemistry – 2024. Zie hier.

Koop je Albanese Aljeta extra vierge olijfolie hier.

[23] De combinatie kaas en olijfolie

Het lijkt zo heerlijk kneuterig Nederlands: kaas op je boterham. De laatste decennia zijn wij echter wat avontuurlijker geworden en serveren af en toe kaasblokjes (soms zelfs met een zilveruitje on top) bij een gezellige samenkomst van familie of vrienden.

Maar op onze vakanties elders in Europa blijkt al snel dat er nog veel meer mogelijk is met kaas. Kaas is zo verschrikkelijk veelzijdig. De smaken variëren van heel mild tot pittig, Van milde romige brie tot scherpe blauwschimmelkazen en roodschimmelkazen. En wat te denken van de zilte smaak van de Griekse fèta, een geitenkaas.

Maar wat de meesten niet weten is dat kaas en extra vierge olijfolie een match made in heaven is. Olijfolie verzacht of versterkt namelijk de smaak, afhankelijk van de kaassoort.

Belegen kaas en olijfolie
Extra vierge olijfolie en belegen kaas versterken elkaar. En een heerlijke ietwat bittere smaak is het resultaat. Op geroosterd brood is het een absolute aanrader, zeker als je dat brood eerst even insmeert met een teentje knoflook.

Blauwschimmelkaas en olijfolie
Ook de combi van gorgonzola, een blauwschimmelkaas, met olijfolie is een beproefde combinatie. In Italië is de salade met peer, noten en gorgonzola (Insalata con pere, noci e gorgonzola) een gerecht dat terecht een wereldwijde faam heeft gekregen. Een andere heerlijke variant is een blauwekaasdip.

Een voorbeeld met blauwschimmelkaas

Ingrediënten:
- 200 gram Griekse yoghurt
- 100 gram gorgonzola (of een andere blauwschimmelkaas, zoals Rocquefort), verbrokkeld
- Twee eetlepels citroensap
- Vier eetlepels extra vergine olijfolie
- Twee teentjes knoflook (fijngehakt)
- Eén theelepel mosterd
- Peper en zeezout naar smaak
- Ter garnering: bosui, bieslook of dille (fijngesneden)
Bereiding:
- Doe de yoghurt, 90 gram blauwschimmelkaas, citroensap, extra vierge olijfolie, knoflook, mosterd, zeezout en peper in een keukenmachine en pulseer tot alles goed gemengd is.
- Doe de dip in een schaal en garneer met de overgebleven blauwschimmelkaas en kruiden.
- Serveer met je favoriete frietjes of groenten.

Fèta en olijfolie
En dan de fèta, die beroemde Griekse geitenkaas. Daarmee kun je iedereen verrassen. Probeer eens creatief te doen en verras je visite eens in olijfolie en kruiden gemarineerde feta.

Uiteraard kun je met extra vierge olijfolie heel veel verschilllende sausjes, dressings en dips maken om de smaak van je kaas te accentueren.

Een voorbeeld met fèta:
- Snij de fèta in kleine blokjes en doe deze in een kommetje.
- Doe er twee theelepels kruiden (oregano, tijm, munt of dille) overheen en begiet het daarna met flink wat olijfolie.
- Serveer met bruchetta of stukjes geroosterd brood.

Zo verras je je visite echt!

Koop je Albanese Aljeta extra vierge olijfolie hier.

[22] Een excursie naar Zuid-Albanië

Mijn vrouw en ik namen in de zomer van 2024 deel aan een excursie naar Zuid-Albanië. We kwamen aan in de havenstad Sarandë, waarvan onze tourguide gids trots meldde dat sommigen deze plaats vergeleken met Monte Carlo. Nu moet ik toegeven dat er van grote afstand inderdaad enige gelijkenis bestaat: de meeste gebouwen zijn wit. Dichterbij gekomen zie je echter dat Sarandë een verzameling van troosteloze appartementencomplexen en hotels is geworden en nauwelijks berekend is op het moderne verkeersaanbod.

[Monte Carlo Sarandë]

Het is geen wonder: Sarandë is in korte tijd gegroeid van 2,000 naar 20,000 inwoners. Sinds de val van het communisme, zo meldde onze gids trots. Dit bleek een cruciaal moment in de moderne Albanese geschiedenis: de val van het communisme in 1990 werd voortdurend benoemd als ijkpunt.

We vertrokken naar Butrint, een adembenemend archeologisch complex dat wonderwel de tand des tijds heeft doorstaan. Begonnen als een Oudgriekse polis (stad) met de naam Bouthrōtón (Βουθρωτόν) werd er een uitgebreid tempelcomplex gebouwd, dat grotendeels bewaard is gebleven. De latere Romeinen bouwden er hun eigen tempels, villa's, een amfitheater en een aquaduct. Grotendeels bewaard gebleven. Ook de restanten van een vroegchristelijk kerkje zijn er nog te bewonderen. Er volgde nog even een korte bezetting door de Venetianen, maar uiteindelijk werd de stad verlaten doordat er na een zware aardbeving in het gebied moerassen ontstonden. Moerassen betekenden destijds immers vervelende uitbraken van malaria.

Onze Albanese gids loodste ons trots door het uitgebreide complex. Toen ik luchtig opmerkte dat Grieken en Romeinen het complex hadden opgebouwd en we dus nog geen Albanese bouwkunst hadden kunnen bewonderen, keek ze wat treurig.

Vervolgens verplaatsten we ons naar het nabij Sarandë gelegen kasteel Lekuresi (Kalaja e Lëkurësit), gebouwd door de Ottomanen en door een 'restauratie' totaal verprutst. Buiten het kasteel staat een oud Italiaans stuk luchtdoelgeschut, een overblijfsel van de Tweede Wereldoorlog.

Is er dan helemaal niets wat de Albanezen zelf hebben gepresteerd, zo zal de aandachtige lezer zich afvragen. De hele regio staat immers boordevol olijfbomen die de perfecte olijfolie produceren. Hoewel al vanaf de oudheid olijfolie in het land werd geproduceerd is de reden van die overdaad aan olijfbomen een externe factor geweest. De reden was de verwoesting van Corfu in 1537 door de troepen van de Ottomaanse sultan Süleyman I (1494-1566), waarbij ook vrijwel alle olijfgaarden werden vernietigd. De olijfolie werd destijds voornamelijk geëxporteerd naar Venetië en dat was dus een gevoelig verlies. Venetianen besloten daarom dat in alle Venetiaanse bezittingen, waaronder Albanië, meer olijfbomen moesten worden aangeplant. De inwoners kregen er zelfs voor betaald.

Koop je Albanese Aljeta extra vierge olijfolie hier.

[21] Ultrabewerkt voedsel vs. Mediterraan dieet

Volgens een recente studie, uitgebracht door de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO), is ultrabewerkt voedsel (UPF) jaarlijks verantwoordelijk voor ongeveer 391,000 sterfgevallen in Europa[1]. Dat is bijna 700 sterfgevallen per dag.

Ultrabewerkt voedsel ofwel Ultra-Processed Food (UPF)
Er bestaat geen formele definitie van ultrabewerkt voedsel. Een veelgebruikte classificatie definieert ultrabewerkte voedingsmiddelen als "voedsel dat doorgaans meer dan één ingrediënt bevat dat je nooit of zelden in een keuken tegenkomt. Ze bevatten ook vaak veel additieven en ingrediënten die normaal gesproken niet worden gebruikt bij het koken thuis, zoals conserveermiddelen, emulgatoren, zoetstoffen en kunstmatige kleur- en smaakstoffen. Deze voedingsmiddelen zijn over het algemeen lang houdbaar. Er is een een verwaarloosbaar gebruik van rauwe of natuurlijke voedingsmiddelen bij de bereiding”.

In het algemeen bevat ultrabewerkt voedsel veel teveel verzadigde vetten en transvetten, rood vlees, zout en suiker.

Het gevaar van ultrabewerkt voedsel
Uit het rapport van de WHO blijkt dat voedingspatronen met een hoog natriumgehalte (NaCl ofwel keukenzout) jaarlijks verantwoordelijk zijn voor 252,187 Europese sterfgevallen ofwel 2.27 procent van het totaal aantal sterfgevallen, gevolgd door voedingspatronen met veel bewerkt vlees (117,290 sterfgevallen, 1.07 procent), voedingspatronen met veel suikergezoete dranken (15,606 sterfgevallen, 0.14 procent) en voedingspatronen met veel transvetzuren (6,056 sterfgevallen, 0.05 procent).

"Consistent bewijs toont aan dat een hogere blootstelling aan ultrabewerkt voedsel geassocieerd is met een verhoogd risico op schadelijke gevolgen voor de gezondheid, waaronder kanker, ernstige hart- en longaandoeningen, psychische stoornissen en vroege sterfte”, aldus de wetenschappers.

Stap over op het Mediterrane dieet
Daar tegenover staat het befaamde Mediterrane dieet. Zelfs de Maag, Lever Darmstichting meent dat er behoorlijke gezondheidsvoordelen ontstaan als je overstapt op dat dieet: “Het Mediterrane dieet is afkomstig van – de naam zegt het al - landen rond de Middellandse Zee. Veel van deze gebieden maken deel uit van de zogenoemde ‘Blue Zones’: gebieden in de wereld waar mensen gemiddeld aanzienlijk langer en in betere gezondheid leven. In het mediterrane eetpatroon staan van oudsher meer pure ingrediënten, noten en veel gezonde vetten centraal. Het dieet leunt sterk op zeevruchten, verse producten, volkoren, noten en zaden, en bovenal veel groente en fruit. Tegelijkertijd komt bewerkt en rood vlees (vlees van rund, schaap, geit en varken) en sterk bewerkte voeding weinig in het eetpatroon voor.”

Overstappen op het gebruik van extra vierge olijfolie kan een belangrijke eerste stap zijn om je gezondheid op de lange termijn te verbeteren. Begin met olijfolie en dan volgt de rest van het Mediterrane dieet vanzelf, zo blijkt uit onze ervaringen.

Koop je Albanese Aljeta extra vierge olijfolie hier.

[1] WHO: Commercial Determinants of Noncommunicable Diseases in the WHO European Region – 2024.

[20] Olijfolietulband

De geur van een versgebakken tulband die zich door de keuken verspreidt. Misschien dat het je terug doet denken aan vroeger, omdat zelf bakken tegenwoordig wat minder wordt gedaan. Maar sommige recepten zijn zo eenvoudig dat de drempel om het zelf eens te proberen wel erg laag is. Wij van Aljeta tonen je hoe je binnen no time de heerlijkste tulband kunt tonen aan je gezin.

Normaal wordt een tulband gemaakt met boter, maar die boter kun je eenvoudig vervangen door veel gezondere extra vierge olijfolie.

Historie van de tulband
Voor de geschiedenis van de tulband moeten we afreizen naar Oostenrijk, waar een baksel bestaat met de naam Gugelhupf. Een 'Gugel' is een Middeleeuwse wollen kap die hoofd en schouders bedekte tegen de regen. De naam beschreef dus toen ook al een hoofddeksel. In Frankrijk vonden ze de Gugelhupf zo lekker dat ze het recept hebben overgenomen, al konden ze de naam niet zo goed uitspreken. Gugelhupf verbasterde tot kouglof. Ook de Gugelhupf werd gebakken in een ringvormige bakvorm.

Rond het jaar 1500 werd een Gugelhupf in Oostenrijk geserveerd bij feestelijke gelegenheden, zoals bruiloften of belangrijke christelijke feestdagen. De Gugelhupf werd dan versierd met bloemen, bladeren, kaarsen of seizoensfruit. De Gugelhupf werd uiteindelijk in Weense kookboeken gestandaardiseerd als een verfijnde, rijke cake, die op smaak werd gebracht met rozenwater en amandelen. Zo populair was Gugelhupf dat er vele regionale varianten zijn ontstaan.

De tulband in Nederland
In ons land kreeg de Gugelhupf de benaming 'tulband', omdat de bakvorm veel leek op de bekende Arabische hoofdbedekking. Maar wanneer de tulband in ons land arriveerde is een beetje een mysterie. Het oudst bekende recept stamt namelijk pas uit 1769.

Ingrediënten:
- Vier eieren
- 225 gram Griekse yoghurt
- 255 gram witte basterdsuiker
- 255 gram extra vierge olijfolie
- Eén theelepel vanille-extract
- Rasp van één citroen
- 345 gram bloem
- Drie theelepels bakpoeder
- Kwart theelepel Aljeta zeezout
- Poedersuiker (ter versiering)

Voorbereiding:
- Verwarm de oven voor op 180 C. - Vet een tulband bakvorm goed in met olijfolie. Gebruik daarvoor bij voorkeur onze olijfoliesprayer. Vergeet de hoekjes niet extra goed in te oliën.

Bereiding:
- Doe de eieren, de yoghurt, de basterdsuiker, de olijfolie, het vanille-extract, de citroenrasp in een kom en meng goed door met een spatel. Let op! Een mixer is niet nodig. - Voeg de bloem, het bakpoeder en het zout toe en meng goed met de spatel. - Doe het mengsel in de tulband bakvorm en bak deze af in 50 tot 60 minuten. Prik er eventueel met een satéprikker in om te controleren of hij gaar is, als de satéprikker droog uit de cake komt, is hij klaar. - Laat de tulband vijf minuten afkoelen en draai de tulband om op een rooster. Laat volledig afkoelen. Bestrooi voor het opdienen met poedersuiker.

Koop je Albanese Aljeta extra vierge olijfolie hier.

[19] Meloen & Olijfolie Cocktail

We hebben hier al eerder de historie en het recept van de Dirty Martini gepubliceerd, maar het is niet het enige recept waarbij olijven of olijfolie wordt toegepast. Waarom zouden mensen olijfolie in hun alcoholische mixdrank doen, zo kun je jezelf afvragen.

Het blijkt dat het toevoegen van extra vierge olijfolie de soms wat ongepolijste smaak van sterke drank weet te maskeren, terwijl het ook nog eens zorgt voor een heerlijke, ietwat onverwachte textuur.

De Meloen & Olijfolie Cocktail is een perfecte keus voor een zomers samenzijn van vrienden (en geliefden) of als spectaculaire verrassing bij een barbecue.

Ingrediënten (voor twee glazen):
- 6 delen honingmeloen, in blokjes
- 2 delen citroensap
- 3 delen vodka
- 1 deel Aljeta extra vierge olijfolie
- verse munt voor garnering

Bereiding:
- Doe de blokjes meloen, samen met het citroensap, de vodka en de extra vierge olijfolie in een blender tot er een gladde massa is ontstaan.
- Doe ijsblokjes in een glas (of glazen) en giet de vloeistof in de glazen.
- Garneer met een paar blaadjes verse munt.
- Tot slot: Doe nog ter decoratie een paar druppels olijfolie over de cocktail.

Bonus tip: Voor een extra verfrissende twist, vries enkele blokjes meloen in en gebruik deze als ijsblokjes in je cocktail. Dit houdt niet alleen je drankje koel, maar voegt ook een extra vleugje meloensmaak toe terwijl de blokjes smelten.

Koop je Albanese Aljeta extra vierge olijfolie hier.

[18] Ajvar: Een onbekend bijgerecht uit de Balkan

De landen in de Balkan hebben veel te lang onder een communistisch bewind geleden en daardoor zijn nationale keukens van de regio voor Nederlanders vaak nog onbekend gebied.

De meeste landen verwelkomen de Nederlandse toerist tegewoordig met open armen en zo langzamerhand worden ook enkele lokale gerechten steeds populairder. Zo hebben wij van Aljeta eerder al qofte en petulla onder jullie aandacht gebracht.

Ajvar, een bijgerecht uit de Balkan
Van ajvar wordt gemeld dat het een smaakmaker is, maar eigenlijk is het meer een bijgerecht of chutney die bestaat uit rode paprika's, aubergines en (soms) specerijen. Ajar is daardoor zowel pittig als kruidig van smaak. Ajvar stamt oorspronkelijk uit Macedonië, maar verspreidde zich pas na de Tweede Wereldoorog over de hele Balkan, waaronder Albanië. De herfst is de traditionele periode om dit gerecht in te maken, omdat juist dan alle ingrediënten rijp zijn. Door te conserveren heeft de bevolking de hele winter de beschikking over groenten, waarin de noodzakelijke vitamines zijn opgenomen.

De term ajvar is een overblijfsel van de Ottomaanse (Turkse) overheersing van het gebied. Het gerecht werd ooit havyar genoemd en dat betekende '(gezouten) kaviaar'. In ajvar zit uiteraard geen kaviaar, maar het is er een armeluis versie van.

Ajvar bij de bbq
Ajvar is een perfect smaakvol bijgerecht bij veel vleesgerechten. Het zal bewonderende blikken en nieuwsgierige vragen opleveren als je het bij de barbecue introduceert.

Ingrediënten:
- twee kilo rode paprika's, afgespoeld en drooggedept
- één aubergine, afgespoeld en drooggedept
- 60 milliliter Aljeta extra vierge olijfolie
- één theelepel bruine suiker
- Aljeta Zeezout en peper naar smaak

Bereiding:
- Verwarm de oven voor op 220°C
- Leg de paprika's en aubergine op twee grote bakplaten, bedekt met bakpapier en bak ze 40-45 minuten (halverwege omdraaien) of tot de schil blaren vertoont en licht verkoold is maar het vruchtvlees nog sappig is.
- Verwijder de paprika's en aubergine en plaats ze in een grote kom, dek af met huishoudfolie en laat 15 tot 20 minuten afkoelen tot kamertemperatuur. Hierdoor kunnen de paprika's en aubergines nog even stomen, waardoor de schil gemakkelijker gepeld kan worden.
- Schil de aubergine, schil de paprika en verwijder de zaadlijsten.
- Doe alles in een vergiet boven een kom en laat ze 5 tot 10 minuten uitlekken.
- Snijd vervolgens het vruchtvlees van de paprika en de aubergine fijn (of laat de keukenmachine het werk doen).
- Zet een middelgrote pan op middelhoog vuur en doe daarin de moes. Laat 10 minuten koken, onder voortdurend roeren met een houten lepel, om eventueel achtergebleven vocht te verwijderen.
- Voeg vervolgens 30 ml extra vierge olijfolie, de bruine suiker, 1 theelepel zout en een flinke hoeveelheid zwarte peper toe en laat 20 tot 30 minuten koken, onder voortdurend roeren. Het mengsel moet zachtjes borrelen, maar mag nooit aan de bodem van de pan blijven plakken en heeft dus constante aandacht nodig.
- Als het mengsel er droog begint uit te zien, voeg dan nog eens 15 ml olijfolie toe en ga verder met koken. Afhankelijk van hoe het mengsel de olie absorbeert, moet je mogelijk de laatste hoeveelheid olie toevoegen.
- Trek een lijn met met de zijkant van je houten lepel door de ajvar in de pan. Als je de bodem blijft zien en de ajvar langzaam terugzakt dan is de ajvar klaar.
- Proef de ajvar en voeg naar smaak meer zout toe.
- Laat de ajvar 10 minuten afkoelen en schep het in gesteriliseerde potten.
- Klop op een zachte ondergrond voorzichtig de luchtbellen uit de potten, draai het deksel stevig op de potten, zet de potten op de kop en laat afkoelen.
- Na afkoelen kunnen de potten weer omgedraaid worden en op een koele, donkere plaats worden bewaard.
- Vergeet niet de inmaakdatum ergens op de potten te vermelden.

Serveertips:
- Als dip: Serveer ajvar als dip bij verse groenten.
- Als spread: Gebruik het als spread op brood of toast.
- Als bijgerecht: Ajvar past goed bij gegrild vlees, vooral bij traditionele Balkanese gerechten zoals qofte.
- Als saus: Gebruik ajvar als saus voor pasta of als topping voor pizza. Het kan ook dienen als vervanging voor tomatensaus.

Koop je Albanese Aljeta extra vierge olijfolie hier.

[17] De valse wereld van extra vierge olijfolie

Extra vierge lijfolie is een natuurproduct dat met liefde wordt behandeld door iedereen in de keten. Je zou kunnen zeggen dat extra vierge van boom tot bord met veel zorg wordt omringd.

De kleur en smaak van de olijfolie zijn afhankelijk van de cultivar. Die kleur kan variëren van lichtgeel tot diepgroen, terwijl de smaak kan variëren van boterig tot grassig en je voelt zelfs een peperig gevoel achter in je keel.

Extra vierge olijfolie wordt verkregen door de eerste, koude persing van olijven zo kort mogelijk na de pluk. Door het plukken en het vervoer raken olijven altijd iets beschadigd en neemt de zuurgraad toe. Dus hoe lager de zuurgraad van olijfolie, hoe hoger de kwaliteit.

Europese normen voor de kwaliteit van olijfolie.
De Europese Commissie heeft enkele definities vastgesteld om de consument duidelijk te maken welke kwaliteit olijfolie hoort bij welke zuurgraad.
- Extra vierge olijfolie: 'Extra Maagdelijke' Olijfolie van de eerste persing. Olijfolie met een gehalte aan vrije vetzuren van niet meer dan 0.8 gram per 100 gram;
- Vierge Olijfolie: 'Maagdelijke' Olijfolie met een gehalte aan vrije vetzuren van niet meer dan 2.0 gram per 100 gram;
- Lampante Olijfolie: 'Lampolie'. Niet geschikt voor menselijke consumptie, maar werd (en wordt) gebruikt voor verlichting. Met deze benaming wordt iedere olijfolie aangeduid met een hogere zuurgraad dan 2.0%, inclusief Vierge olijfolie die is verontreinigd en niet meer aan de eisen voldoet.

Grote olijfolieproducenten leveren veel aan grote supermarktketens en die zetten altijd druk om de prijzen zo laag mogelijk te houden.

Onder druk wordt alles vloeibaar, zo luidt een gezegde en dat is ook hier het geval. Die producenten verrichten een tweede en soms zelfs derde persing op de olijvenpulp. Dan wordt gebruik gemaakt van verhitting en zelfs chemicaliën. Het resultaat is uiteraard een olijfolie die vrijwel ongeschikt is voor consumptie. Het is bijna lampante olijfolie.

Kwaliteit zakt onder prijsdruk supermarkten.
Maar die fabrikanten hebben een trucje verzonnen: ze mengen die troep, die ze olijfolie noemen, met net genoeg extra vierge olijfolie om die belangrijke grens van 0.8 gram vrije vetzuren per 100 gram te behalen. In de supermarkt ligt deze olie dus als extra vierge in de schappen voor een zeer aantrekkelijke prijs.

Bovendien staat het etiket vaak ook bol van de onwaarheden. Een steekproef van het Olijfolie Instituut bij de drie grootste Nederlandse supermarkten toonde aan dat 74% van de flessen olijfolie, gelabeld als extra vierge, niet voldoet aan de etikettering. In sommige gevallen was zo erg dat de olijfolie bestempeld zou moeten worden als lampolie (lampante) en niet meer geschikt is voor menselijke consumptie.

Die supermarktolie mist alles wat een goede olijfolie zo gezond maakt. Zelfs de heerlijke geur en smaak is verdwenen. Ruik eens aan zo'n fles en je ontdekt dat die extra vierge olijfolie vaak geurt naar nat karton of naar helemaal niets. Niets is overgebleven van die boterige tot grassige geur.

De perfecte extra vierge olijfolie van Aljeta.
De extra vierge olijfolie van Aljeta is alles wat de olijfolie uit de supermarkt niet is. Aljeta heeft wél die liefde voor het natuurproduct. Geen wonder dat een onafhankelijke producent als Aljeta het predicaat GOUD heeft verkregen van het toonaangevende Olijfolie Instituut.

Volgens dat Olijfolie Instituut is de extra vierge olijfolie van Aljeta van 'excellente kwaliteit als het gaat om smaak, complexiteit en harmonie'.

Goede extra vierge olijfolie kost bij inkoop (in bulk) al €7 tot €10 per liter en die prijs stijgt ieder jaar verder. Dan komen er nog de kosten van afvullen, etiketteren en vervoer bij.

Zo'n perfecte extra vierge olijfolie mag daarom best iets duurder zijn dan die 'olijfolie' uit de supermarkt.

Koop je Albanese Aljeta extra vierge olijfolie hier.

[16] Qofte: De Albanese Gehaktbal

Nog niet zo heel lang geleden stond de traditionele drie-eenheid van aardappelen, groente en vlees iedere dag bij veel Nederlandse gezinnen op tafel. Dat vlees bestond vaak uit een gehaktbal, gemaakt van gekruid half-om-half gehakt. De bescheiden gehaktbal was daarmee een vast onderdeel van onze nationale culinaire trots en troost.

Maar tijden veranderen en ook de gehaktbal veranderde mee. Tegenwoordig wordt de gehaktbal gekruid met allerlei exotische kruidenmengsels, waaronder Cajun, Oosters of zelfs Turks.

Qofte: Vergelijkbaar met de Nederlandse Gehaktbal.
Maar, zo horen wij u misschien denken, die Turkse variant kennen we nog van onze reizen naar de Middellandse Zee. Daar wordt een gehaktbal köfte genoemd. Het blijkt echter dat ieder Mediterraan land zijn eigen interpretatie heeft ontwikkeld van köfte.

Lees hier meer over de 'Reis van de Gehaktbal'.

Ook in Albanië is qofte, de nationale variant van köfte, een belangrijk onderdeel van de culinaire traditie. Daarmee is qofte te vergelijken met de Nederlandse gehaktbal (of bal gehakt).

Wat maakt de Albanese qofte zo speciaal?
Albanese qofte is niet alleen een gerecht: het is veel meer dan dat. Qofte brengt families en vrienden samen. Er worden verhalen uitgewisseld en men geniet samen van het bereiden. Het basisrecept van qofte is eenvoudig: Men neme gehakt, uien, knoflook en kruiden. Qofte smaakt heerlijk als hoofdgerecht of als hapje tussendoor.

Variaties van qofte.
In Albanië vind je qofte in verschillende varianten, elk met zijn eigen regionale draai en smaakprofiel. De drie meest bekende varianten zijn:
– Qebapëve (Kosovo): Deze variant onderscheidt zich door het gebruik van bakingsoda en bruisend water, wat resulteert in een luchtigere textuur en uniek aroma. Deze versie hoort thuis in het noorden van Albanië en deze variant heeft wat Kosovaarse invloeden.
– Karnacka (Korçë): Deze variant gebruikt geweekt oud brood als bindmiddel, waardoor de textuur wat sappiger en zachter wordt. De plaats Korçë ligt nabij de grens met Griekenland, waardoor de Griekse invloed herkenbaar is.
– Traditonele Qofte: Deze variant gebruikt als bindmiddel paneermeel of geroosterd verkruimeld brood. Een aspect dat opvalt ten opzichte van de andere varianten is het gebruik van nogal wat knoflook.

Elke variant heeft ook weer zijn unieke receptuur, afhankelijk van de regio of zelfs de familie.

Verschil in Bereiding.
Hoewel qofte op talloze manieren kan worden bereid, is een favoriete methode onder Albanezen de geliefde qofte skarë ('gegrilde gehaktballetjes'). De barbecue geeft de qofte een heerlijke, ietwat rokerige geur en smaak. Maar of ze nu in de oven worden bereid, in de pan worden gebakken of perfect worden gegrild, elke bereidingswijze geeft een unieke twist aan dit heerlijke gerecht.

Albanese qofte op tafel.
De Albanese qofte (het woord is zowel enkelvoud als meervoud) is veelzijdig. Ze kunnen dienst doen als hoofdgerecht, als snack of als vulling tussen je boterhammen. Traditioneel worden ze geserveerd met xaxiq (de Albanese versie van tzatziki) en zelfgemaakte frietjes.

Kortom, Albanese qofte is niet zomaar een gerecht; het is een ervaring op zich. Dus nodig je vrienden en familie uit, steek de barbecue aan (of verwarm je oven alvast voor) en geniet samen van ons heerlijke recept.

Ingrediënten:
- 1000 gram runder- of kalfsgehakt
- twee eieren
- 4 à 5 teentjes knoflook, fijn gesneden
- één grote ui, fijn gesneden
- twee theelepels oregano of blaadjes verse oregano, van een takje gerist
- 150 gram paneermeel
- Aljeta Zeezout naar smaak (1 a 2 theelepels)
- peper naar smaak
- vier eetlepels Aljeta extra vierge olijfolie

Bereiding (in de oven):
- Doe het gehakt in een grote mengkom en voeg de rest van de ingrediënten toe.
- Kneed alles tot het goed gemengd is en het mengsel homogeen aanvoelt. Zorg ervoor dat het niet te nat of te droog is; pas eventueel de hoeveelheid paneermeel aan.
- Vorm kleine, worstvormige gehaktballen van het gehaktmengsel.
- Verwarm de oven voor op 180^oC.
- Leg de gevormde qofte op een met bakpapier beklede bakplaat.
- Bak de qofte ongeveer 25 tot 30 minuten, of tot ze goudbruin en gaar zijn. Draai ze halverwege het bakproces om voor een gelijkmatige garing.

Bereiding (op de barbecue):
- Bereid de qofte, zoals hierboven is beschreven, maar prik ze op spiesjes
- Steek de BBQ aan en zorg dat je een deel met directe en indirecte hitte creëert.
- Gril de qofte gedurende tien minuten op de directe hitte rondom goudbruin. Draai regelmatig.
- Gril de worstvormige qofte altijd haaks op de spijlen. Dit zodat ze er niet doorheen vallen en om mooie grillijnen te krijgen op het vlees.
- Laat vervolgens de qofte nog 10 minuten indirect nagaren, al kunnen wij ons voorstellen dat je niet zoveel geduld kunt opbrengen.

Koop je Albanese Aljeta extra vierge olijfolie hier.

[15] Vakantie in Albanië

Al jarenlang is Albanië een geliefde vakantiebestemming voor ons, de eigenaren van Aljeta. Niet alleen biedt het ons de kans om onze familie te bezoeken, maar het land zelf heeft ook zoveel te bieden. Het is een betaalbaar alternatief voor de soms overvolle en te toeristische plekken elders.

Jaarlijks trekken miljoenen mensen naar het zuiden van Europa op zoek naar de zon en de warmte, vooral naar landen als Spanje, Italië en Griekenland. Griekenland trekt vooral mensen aan vanwege zijn eeuwenoude cultuur en heerlijke gerechten, gecombineerd met een aangenaam klimaat en gastvrije bevolking.

Maar de laatste jaren ontstaan er wat kleine barstjes in dat beeld van Griekenland. Er zijn soms te veel toeristen, er zijn op sommige plaatsen te veel hotels gebouwd en in die hotels wordt te vaak bloedeloos Italiaans gekookt. Bovendien stijgen de prijzen ieder jaar weer.

Het Alternatief: Albanië
Vraag je jezelf af of er een alternatief bestaat? Dat alternatief is er en het heet Albanië. Dit land heeft alles wat Griekenland, Italië of Spanje bieden, misschien zelfs meer. Of je nu op zoek bent naar een aangenaam klimaat, avontuur, stranden of cultuur, Albanië heeft het allemaal.

Avontuurlijke vakanties in Albanië
De woeste Albanese Alpen (Noord Albanië) bieden honderden kilometers aan wandelroutes, prachtige meren en gebergtes. Maar niet alleen in het noorden is het avontuur te vinden. Ga bijvoorbeeld raften in de 'Grand Canyon' van Albanië, de ‘Osumi Canyon’ in Zuid-Centraal Albanië. Dagelijks vertrekken er vanuit Berat tours om dit prachtige gebergte te verkennen.

Strandvakanties in Albanië
Albanië heeft prachtige stranden langs de Adriatische en Ionische zeeën. Vooral de stranden rond Himare, zoals Livadhi Beach en Borsh Beach, worden geprezen vanwege hun natuurlijke schoonheid. Met kristalhelder water en fijne kiezelstranden zijn deze plekken perfect voor een familievakantie. In de buurt van de kustplaats Vlorë kun je ook persoonlijk bekijken hoe het fantanstisch smakende Aljeta Zeezout wordt geoogst.

Cultuur snuiven in Albanië
De geschiedenis van Albanië is overal tastbaar aanwezig. Steden als Berat en Gjirokastër, beide UNESCO-werelderfgoed, zijn echte must-sees.
- Berat, ook wel bekend als 'De Stad van 1000 Ramen', wordt gedomineerd door de indrukwekkende Berat Castle en staat tegenwoordig bekend om zijn olijfolieproductie. Het grootste gedeelte van de in Albanië geproduceerde olijfolie komt uit deze regio.
- Gjirokastër, ook wel 'De Stad met 1000 Treden' genoemd, is een architectonisch wonder met eeuwenoude meesterwerken. Tot op de dag van vandaag kun je dit het vakmanschap aantreffen op de oude ‘bazaar’, bestaande uit talloze kleine winkeltjes vol met handgemaakte vloerkleden, houtsnijwerk en handgegraveerde stenen.

Culinair genieten
De Albanese keuken is zeker beïnvloed door de Griekse en Ottomaanse keukens, maar heeft ook zijn eigen unieke smaken. De Albanese keuken is daardoor een fantastische mix van lokale en exotische gerechten. Wat je absoluut niet mag missen in je culinaire rondreis is petulla, het traditionele ontbijt. Vervolgens lunchen met stukje byrek, een heerlijke pastei. Sluit je dag af met een smakelijk vleesgerecht in één van de talloze taverna’s. En dit alles voor een aangenaam lage prijs.

Of je nu een culturele of een culinaire rondreis door Albanië wilt maken of rustig op een strand wilt ontspannen... Alles is mogelijk in dat land van bijna onbeperkte mogelijkheden.

Zelfs 'The Travel Club', een grote onafhankelijke Nederlandse reisorganisatie, heeft Albanië sinds 2024 in zijn assortiment opgenomen.

Enkele kleinere reisorganisaties specialiseren zich in Albanië Reizen. Met hun jarenlange persoonlijke ervaringen weten zij moeiteloos de allermooiste plekjes van het land te vinden voor een perfecte vakantie. Wij adviseren Traveling Albania, die samenwerkt met de beste lokale operatoren en beste accommodaties weet te vinden.

Kom alvast in Albanese sferen met onze Aljeta extra vierge olijfolie. Koop je Aljeta Albanese extra vierge olijfolie hier.

[14] Petulla: De Albanese Oliebol

De petulla, een geliefde Albanese lekkernij, heeft diepe wortels in de traditionele Albanese keuken en het recept wordt in een familie van generatie op generatie doorgegeven. In Albanië wordt petulla in de meeste gevallen als ontbijt gegeten. Van het veelzijdige gerecht kan men zowel hartig als zoet genieten en wordt vaak geserveerd met honing, poedersuiker, zelfgemaakte jam of zelfs feta.

De petulla kan gezien worden als een Albanese variant van 'onze' oliebol.

Variaties
De recepten voor Albanese petullas hebben verschillende benaderingen voor het rijzen van het deeg. Sommige familierecepten gebruiken traditioneel (bier)gist (maja of maja birre), terwijl andere baking soda en yoghurt toevoegen om het deeg te laten rijzen. Veel geven de voorkeur aan recepten met eieren en yoghurt vanwege het hogere eiwitgehalte.

Sommige families houden van de zoete smaak van suiker of honing, terwijl anderen houden van de hartige smaak van feta. Zelfgemaakte kaneelsuiker wordt ook vaak over de petullas gestrooid voor een vleugje warmte en pit.

Honing heeft wat ons betreft de voorkeur omdat dit ook nog eens heel gezond is. Zie hier de voor gezondheidsvoordelen van honing.

Ingrediënten:
- Twee eieren
- Vier eetlepels Griekse yoghurt
- Drie eetlepels Aljeta extra vierge olijfolie
- Eén theelepel Aljeta zeezout
- 10 gram bakpoeder (baking soda)
- 600 gram bloem
- Zonnebloemolie om in te frituren

Bereiding:
- Klop twee eieren in een kom.
- Voeg vier eetlepels yoghurt, 3 eetlepels olijfolie, zout, 10 gram bakpoeder (baking soda), en 600 gram bloem toe. Meng goed totdat het deeg gevormd is, niet te stevig maar ook niet plakkerig in de handen.
- Zet het deeg een uurtje afgedekt op de verwarming. Door de combinatie van baking soda en yoghurt gaat het deeg rijzen.
- Rol het deeg uit op een met bloem bestoven oppervlak tot het ongeveer 0,5 tot 1 cm dik is.
- Gebruik een omgekeerd longdrinkglas of een uitsteekvorm om ronde schijfjes uit het deeg te snijden.
- Verhit zonnebloemolie in een koekenpan op middelhoog vuur.
- Doe de schijfjes in de hete olie en schep met een eetlepel hete olie over de bovenkant van de petulla. Je zult zien dat dit ervoor zorgt dat de petulla vervormen tot luchtige bolletjes.
- Bak de petulla aan beide kanten totdat ze goudbruin zijn.
- Serveer ze direct warm met je favoriete 'smaakversterker'.

Koop je Aljeta Albanese extra vierge olijfolie hier.