[38] De Zwitserse Paradox verklaard

De Zwitserse Paradox verwijst naar de ogenschijnlijk tegenstrijdige observatie dat de Zwitserse bevolking, ondanks de hoge consumptie van volvette kaas en andere nogal vette voedingsmiddelen, een hoge levensverwachting en tot op hoge leeftijd een relatief goede gezondheid heeft.

Dit staat in contrast met de algemene opvatting dat een hoge vetinname, met name verzadigd vet, schadelijk is voor hart en bloedvaten.

Een verklaring
Nu kun je argumenteren dat de gezondheidszorg in Zwitserland tot de beste ter wereld behoort en dat de inwoners daardoor langer gezond kunnen blijven, maar dat is niet een doorslaggevende factor.

We zouden ook kunnen opmerken dat het zuiden van Zwitserland grenst aan het noorden van Italië en dat wellicht in die regio meer wordt genoten van het Mediterrane dieet. Nu is het inderdaad zo dat in die zuidelijke grensstreken meer extra vergine olijfolie wordt gebruikt dan in de meer noordelijke kantons. Dat zou wijzen op een Zwitserse variant van de Franse Paradox.

Een alternatieve verklaring
Maar sommige studies suggereren echter dat het type vet in Zwitserse kaas, met name die van koeien die in de zomermaanden grazen in hooggelegen bergweiden, gunstiger kan zijn dan koeien die grazen op lager gelegen weiden. In die bergweiden groeien namelijk veel planten die rijk zijn aan gezonde omega-3-vetzuren, zoals α-linoleenzuur (ALA)[1]. De koeien grazen, het α-linoleenzuur komt in de melk terecht en die melk wordt vervolgens verwerkt tot kaas.

α-linoleenzuur is een essentieel omega-3-vetzuur dat niet door het lichaam zelf kan worden aangemaakt en dus via voeding moet worden ingenomen. De meer bekende eicosapentaeenzuur (EPA) en docosahexaeenzuur (DHA) komen voornamelijk in vette vis voor. De plantaardige ALA kan in het lichaam omgezet worden in EPA en DHA, al is dit proces niet altijd even efficiënt.

Dit α-linoleenzuur biedt diverse gezondheidsvoordelen. Onderzoek lijkt aan te tonen dat dit vetzuur belangrijk is in relatie tot het ontstaan (en preventie) van hart- en vaatziekten[2]. Tevens zorgt het voor gezonde cholesterolwaarden[3]. Ook heeft α-linoleenzuur een ontstekingsremmend effect[4].

Conclusie
Er kan daardoor een denkbeeldige scheidingslijn worden getrokken tussen het Italiaans spekend deel van Zwitserland in het zuiden en de rest van het land. In het zuiden kookt men (deels) met extra vergine olijfolie, terwijl men in de rest van het land gebruik maakt van boter voor wat zware Duitse kost. In heel Zwitserland kan men genieten van de beroemde (en gezonde) Zwitserse kaassoorten.

Een kuuroord en kaas
De Zwitserse plaats Davos werd in de negentiende eeuw een beroemd kuuroord voor tbc-patiënten. Lang vermoedde men dat de zuivere lucht verantwoordelijk was voor het snelle herstel van de patiënten, maar de laatste tijd denken wetenschappers dat de ontstekingsremmende eigenschappen van de melk en melkproducten, zoals kaas, van Alpine koeien een veel belangrijker rol hebben gespeeld bij het herstel[5].

[1] Hauswirth et al: High ω-3 Fatty Acid Content in Alpine Cheese: The Basis for an Alpine Paradox in Circulation - 2004. Zie hier.
[2] Lorgeril, Salen: Alpha-linolenic acid and coronary heart disease in Nutrition, Metabolism, and Cardiovascular Diseases - 2004
M de [3] Bertoni et al: Alpha-Linolenic Acid and Cardiovascular Events: A Narrative Review in International Journal of Molecular Sciences - 2023
[4] Anand, Kaithwas: Anti-inflammatory potential of alpha-linolenic acid mediated through selective COX inhibition: computational and experimental data in Inflammation - 2014
[5] Hauswirth et al: Alpkäse – herzhaft gesund oder ein Lifestyle-Produkt? in Therapeutsche Umschau - 2005